Η θυσία του Καπετάν Άγρα μέσα απο τα δημοσιεύματα της εποχής.

7 Ιουνίου 1907 ύστερα από ολιγοήμερη κράτηση στα χέρια των Βουλγάρων Κομιτατζήδων κατά την οποία υπέστη φρικτά μαρτύρια και εξευτελισμούς ο καπετάν Τέλλος Άγρας βρέθηκε νεκρός κοντά στο χωριό Τέχοβο (σήμερα Καρυδιά) μαζί με τον συναγωνιστή του Αντώνη Μίγκα, κρεμασμένοι και οι δύο από ένα δέντρο καρυδιάς. Στην ελεύθερη τότε Ελλάδα η φήμη του άγγιζε τα όρια του μύθου (όπως άλλωστε όλων των Μακεδονομάχων και κυρίως των καπετάνιων) έτσι ώστε, με τη γνωστοποίηση του μαρτυρικού του θανάτου οι εφημερίδες της εποχής με πρωτοσέλιδα αφιερώματα γνωστοποιούσαν το τέλος του. Η είδηση αυτή έφτασε στην Αθήνα έξι μέρες μετά το μαρτύριο του, καθώς όπως είναι φυσικό οι συνθήκες και η μυστικότητα που επικρατούσε καθ όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα δεν επέτρεπαν την συντομότερη διαρροή ειδήσεων από το μέτωπο, ακόμα και για τόσο σημαντικές εξελίξεις. Σήμερα δημοσιεύουμε ότι γράφτηκε τη πρώτη μέρα αναγγελίας του θανάτου τού καπετάν Άγρα από εφημερίδες της 13ης και 14ης Ιουνίου 1907 των Αθηνών, καθώς και ότι γράφτηκε τις επόμενες μέρες στην υπόλοιπη Ελλάδα και την ομογένεια, όπου έφτανε η είδηση. Δημοσιεύουμε επίσης..........

Απο την εφημερίδα ΑΘΗΝΑΙ όπου παρατίθεται και σύντομη βιογραφία του. (καντε κλικ)

και τις εκδηλώσεις μνήμης όπως ανακοινώθηκαν από τον τύπο της εποχής. Θα διαπιστώσουμε πως ο Σαράντος Αγαπηνός ή Σαραντέλλος ή Τέλλος Άγρας, αναφέρεται ως «γέννημα θρέμμα» του Ναυπλίου χωρίς καμία απολύτως νύξη στους Γαργαλιάνους. Ὀμως οι αείμνηστοι δάσκαλοι του τόπου μας Θεόδωρος Γ. Κανελλόπουλος και Σωτήριος Λυριτζής καθώς και ο σύγχρονός μας ιστοριοδίφης οδοντίατρος Θανάσης Τερζάκης απαντούν αναλυτικά και τεκμηριωμένα στο θέμα της καταγωγής του. (Δείτε εδώ)

 Μέσα από τα δημοσιευματα αυτά, εκτός του θέματος της καταγωγής για τους συγχρόνους του, που ενδεικτικά αναφέραμε, μπορούμε να αλιεύσουμε πολλά αλλά για την προσωπικότητα και τη δράση του ήρωα.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΜΠΡΟΣ Αθήνα 13-6-1907

O ΕΛΛΗΝ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΑΓΡΑΣ ΕΥΡΕΘΗ ΝΕΚΡΟΣ ΠΩΣ ΣΥΝΕΛΗΦΘΗ ΥΠΟ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

Κατά χθεσινάς ημών πληροφορίας εκ Μακεδονίας ο γενναίος Ελληνομακεδών οπλαρχηγός καπετάν Άγρας ευρέθη νεκρός και κρεμασμένος πλησίον του Βλαδόβου των Βοδενών μεθ’ ενός Ναουσσαίου ονόματι Ντίγκα, ενώ ο έτερος Ναουσαίος Λόγκος και δύο σύντροφοί του αφέθησαν ελεύθεροι.  Την συνάντησιν μεταξύ των Βουλγάρων και του καπετάν Άγρα παρεσκεύασεν η Ρουμανική προπαγάνδα.

Απο την εφημερίδα ΣΚΡΙΠ

Ο Άγρας και οι συνοδοί του έφερον μεθ’ εαυτών μόνον ρεβόλβερ. Όταν δε έφθασαν εις το μέρος της συναντήσεώς των «Γκαβράν Καμίν» ο Βούλγαρος αρχηγός μεθ’ ετέρων δύο συντρόφων του τους υπεδέχθησαν φιλικώτατα. Παρέθηκαν εις αυτούς γεύμα και κατόπιν πολλής ώρας, αφού οι πέριξ ενεδρεύοντες βούλγαροι επείσθησαν ότι ο Άγρας δεν παρηκολουθείτο υπό του σώματός του μακρόθεν επέπεσαν κατ’ αυτού και των συντρόφων του τους οποίους συνέλαβον.

Και τον μεν καπετάν Άγραν εφόνευσαν, καθώς και τον Ντίγκαν, τους δε ετέρους δύο απέλυσαν. Το ότι δε η ενέδρα παρεσκευάσθη υπό Ρουμάνων συμπεραίνεται

εκ του ότι δύο ρουμανισταί ο εις κεχαγιάς και ο έτερος κυνηγός διεξήγαγον τας συννενοήσεις της συναντήσεως.

Την επομένη οι πληροφορίες της εφημερίδας είναι περισσότερες:

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΘΗΝΩΝ ΕΜΠΡΟΣ 14-6-1907

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑΣ ΠΩΣ ΕΠΕΣΕΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝΕΔΡΑΝ ΚΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΦΟΝΟΥ ΤΟΥ.

Ελήφθησαν χθες ασφαλείς πληροφορίαι περί του τραγικού θανάτου, του ελληνομακεδόνος οπλαρχηγού Άγρα εν Μακεδονία.

Ο Άγρας είχεν επιτύχει την συννενόησιν μετά του βουλγάρου αρχηγού Ζλατάν δείξαντος διαθέσεις όπως εξυπηρετήση τον ελληνικόν αγώνα.

Η συνεννόησις επρόκειτο να γείνη την παρελθούσαν Κυριακήν 3^ην Ιουνίου. Ο Άγρας εξελθών της Νιαούσης μετέβη προς συνάντησιν του Ζλατάν συνοδευόμενος υπό του εκ Τσαρμορκόβου Μήτσου Μπίσου, του Τόλια και δύο άλλων οπαδών του απάντων αόπλων. Φθάσαντες εις την θέσιν Γκαβράν Καμίν απέχουσαν τρίωρον της Ναούσης συνηντήθησαν με απόσπασμα αποτελούμενον εκ 18 βλαχοβουλγάρων υπό τον Μιχάλην εκ Λειβαθίνου της Καραντζόβας.

To απόσπασμα τούτο  υπεδέχθη αυτούς φιλικώς και τους ωδήγησεν εις την δίωρον επέχουσαν θέσιν Ντουβαρίτσι ένθα επρόκειτο να γίνη η συνεννόησις μεταξύ των δύο αρχηγών.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝΕΔΡΑΝ

Εις Ντουβαρίτσι ανέμενεν ο Ζλατάν μετά τινος άλλου αντάρτου αρχηγού των βουλγαρικών σωμάτων Γιώργη ονόματα εκ Κρουσόβου καταγομένου ως εγνώσθη, μετα 15 άλλων ανδρών.

Κατ’ αρχάς άπαντες οι κομιτατζήδες προσηνέχθησαν φιλικώς προς τον Άγραν και τους μετ’ αυτού και συνέφαγον μάλιστα αφού πρώτον τους εζήτησαν τα περίστροφα τα οποία τρεις εκ των μετα του Άγρα έφερον.

Μετά το γεύμα διαταγή του Βουλγάρου αρχηγού ο Άγρας και οι μετ’ αυτού εδέθησαν, μετά σύσκεψιν δε των κομιτατζήδων οι μεν 4 απελύθησαν ενώ ο Άγρας και ο εις των οπαδών του Λίγκας απήχθησαν δέσμιοι προς βορράν.

ΕΥΡΕΘΗΣΑΝ ΝΕΚΡΟΙ

Την πρωίαν της επομένης Παρασκευής ευρέθησαν τα πτώματα του τε Άγρα  και του Λίγκα κρεμασμένα εις το Δάσος των Καρυτσών φέροντα τραύματα πολλά διά μαχαιρών.

Οι κάτοικοι του Βλαδόβου παραλαβόντες αυτά τα εκήδευσαν.

Περί του Άγρα υπάρχουν πληροφορίαι εκθειάζουσαι το θάρρος και την γενναιότητά του. Ριψοκίνδυνος πολύ, κατελάμβανεν εξ εφόδου τα βουλγαρικά οχυρώματα και πληγωμένος ακόμη δεν εγκατέλειπε την μάχην.

Τις επόμενες ημέρες σε όλη την ελλάδα διοργανώθηκαν μνημόσυνα στη μνημη του:

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΜΠΡΟΣ Αθηνών 16-6-1907

ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ – ΑΓΡΑ

Το Μακεδονικόν Κομιτάτον απηύθυνε και προς ημάς χθες έγγραφον, διά του οποίου εκφράζει τας ευχαριστίας αυτού προς τον τύπον των Αθηνών σπεύσαντα άμα τω πικρώ αγγέλματι να παραστήση το τραύμα, όπερ διά της απωλείας τοιούτου τέκνου της πατρίδος υπέστη ο μακεδονικός αγών.

Το Κομιτάτον εκτιμών την αυτοθυσίαν, ήν επεδείξατο ο γενναίος οπλαρχηγός Καπετάν Άγρας τελεί αύριον πάνδημον μνημόσυνον εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ, ώρα 9 ½ π. μ., εις ό θέλουσι παραστή πάντες οι τιμώντες την μνήμην τού ηρωικώς πεσόντος Ελληνομακεδόνος οπλαρχηγού.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ Αθηνών 14-6-1907

Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΤΙΜΗ

Ο καπετάν Άγρας ήτο ο αντιπρόσωπος του Ελληνικού πνεύματος  των Ελληνικών αισθημάτων της Ελληνικής μεγαλοφροσύνης και ιπποτικότητος. Οι Βούλγαροι του εζήτησαν συνεννόησιν και την εδέχθη. Διήγεν ως ανήρ θεωρών ότι έχει απέναντί του άνδρας, γνωρίζοντας από τιμήν πίστιν ανθρωπισμόν. Δεν εφαντάσθη ότι επρόκειτο περί παγίδος περί ενέδρας περί δολιότητος περί ατιμίας.  Διατί δε όλα αυτά; Διότι δεν εγνώριζε τους Βουλγάρους. Διότι οι Έλληνες δεν γνωρίζομεν τους Βουλγάρους. Διότι οι Έλληνες κρίνομεν τους άλλους με το μέτρον της ψυχής μας. Διότι ελησμονήσαμεν την ιστορίαν των Βουλγάρων. Οι άνθρωποι αυτοί δεν γνωρίζουν τι θα ειπή τιμή, καλή πίστις ευγένεια ιπποτισμός. Εις την γλώσσαν των δεν υπάρχουν αι λέξεις αυταί. Εις τον βίον των δεν τα είδον, δεν τα αναγνωρίζουν. Ο Βούλγαρος είναι τόσον άξιος πίστεως και ιπποτισμού όσον και ένας λύκος, μία έχιδνα. Όλη η ιστορία των Βουλγάρων είνε δολιότης, απιστία ενέδρα, πλαστογραφία, ατιμία. Τοιούτοι ήσαν πάντοτε. Καί όταν ο Κρούμ παγίδευσε με δουλικάς προσκλήσεις τον Νικηφόρον, και όταν οι λησταί του Σαμουήλ συνελαμβάνοντο από τον μεγαλόκαρδον Βουλγαροκτόνον και ελευθερούντο και αμνηστεύοντο δια να τον δολιευθούν την ιδίαν ημέραν. Και όταν ο Σταμπούλωφ δεχόμενος τον Τρικούπην και μανθάνων τα περί Βαλκανικής Ομοσπονδίας σχέδιά του, ετηλεγράφει προς τον Σουλτάνον προδίδων ό,τι τω ενεπιστεύθησαν.  Οι Βούλγαροι έπρεπε ν’ απατούν δικαίως τους Ευρωπαίους, οι οποίοι δεν τους γνωρίζουν. Όχι όμως και ημάς, των οποίων την ιστορίαν επλαστογράφησαν. Ο Βούλγαρος δεν έχει συναίσθησιν τιμής, ηθικής ευγενείας. Ψεύδεται διαρκώς, δολιεύεται και όταν κοιμάται, ενεδρεύει και όταν είναι νεκρός. Η πράξις των προς τον καπετάν Άγραν, είναι μία συνέχεια του βίου των, και τίποτε άλλο. Και αποδεικνύουν δι’ αυτής και εις τους θαυμαστάς των Ευρωπαίους ότι αυτοί είναι οι αδικούντες, αυτοί οι δολοφονούντες, αυτοί οι προκαλούντες την εκδίκησιν την οποίαν και τώρα θα πληρώσουν ακριβά.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1907.

Η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ αναγγέλλει το θάνατό του με ένα ποίημα στην πρώτη σελίδα: 

ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ

Τα νιάτα σου αρματώθηκες και ζώστηκες το θάρρος

Αστροπελέκι μέσα σου ο πόθος ο κρυφός

Κι αν σ’ έγυρε, παλλήκαρε, στο πανηγύρι ο Χάρος 

Τώρα η ζωή σου είν’ όνειρο. Μα ο θάνατός σου φως.

Γύρω σου χασκογέλασαν μαλάματα και σκύλοι

Χίλια μαχαίρια σώμπηξαν, ω γίγαντά μου, οι νάνοι

Κι’ η μνήμη σου μας γίνηκε τριαντάφυλλα του Απρίλη

Και της πνοής σου ο στεναγμός μας γίνηκε λιβάνι

Στον τόπο που μαρτύρησες δεν σ’ έκλαψε δικός

Μα η γη η Μακεδονίτικη σε δέχτηκε σα μάννα,

Κι αν δε σηκώθη σέρνοντας για τους εχθρούς κακός

Κάποιο αγεράκι φύσηξεν από την Αλαμάνα.

ΕΝΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΛΗΘΕΙΑ 21 – 6 – 1907

ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑΣ

Απο την εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ

(Ποίημα εκφωνηθέν υπό του κ. Λεκοπούλου

Κατά το εν Ναυπλίω τελεσθέν  μνημόσυνον υπέρ του νεομάρτυρος ήρωος Τέλλου Άγρα)

Να, απ’ της ιδέας το δεντρί

Ένα κλωνάρι ακόμα πέφτει.

Και εις την πατρίδα μια τιμή

Ακόμα κι έναν κλέφτη

Σαν κείνους που εγέννησε

Στα δοξασμένα χρόνια,

Σαν κείνους που μονάχα αυτή

Γεννά και θα γεννά αιώνια

Προσθέτει. – Πέφτει το κλωνί,

Μα όμως δεν πεθαίνει.

Πέφτει στης ρίζες, τρέφονται

Και το δεντρι ανεβαίνει!

Να, στης ιδέας το βωμό

Μια λεβεντιά ακόμα,

Μέσ’ τον αδικοσκοτωμό,

Στο ματωμένο χώμα,

Ένα λουλούδι τρυφερό

Στης μάνας την αγκάλη

Κοιμάται, αφού με τρομερό

Μαρτύριο τη μεγάλη

Αγάπη του της έδειξες

Και κείνη αλαφιασμένη

Απ’ τις πολλές τις συμφορές

Το κλαίει απελπισμένη.

 Με βρόχια πιάνουν τα θεριά,

Καρτέρι τα λαβώνουν!

Αχ, τα σκυλιά, του μήνυσαν

Να πάη. Ανταμώνουν.

Κι ο καπετάνιος Έλληνας

Στο λόγο του εστάθη

Κι ο καπετάν Άγρας πιάστηκε

Κι ο καπετάν Άγρας χάθη!

Η Αλαμάνα σείεται .

Τ’ Ανάπλι της θυμίζει

Μ’ έναν καινούργιο Διάκο του

Πού Βούλγαρος σουβλίζει,

Το Θάνο, με τον Τέλλο του!

Της γης ποιά ιστορία,

Θα δείξει υπερήφανη

Τέτοια φιλοπατρία;

Ο  Άγρας ήταν Έλληνας.

Ο μέγας πατριώτης

Είναι κτήμα παγκόσμιον,

Μα  … ήταν κι Αναπλιώτης.

Τ’ Ανάπλι υπερήφανο  

Στον τάφο γονατίζει,

Του δοξασμένου του παιδιού

Και δάφνες τον ραντίζει.

Ναύπλιον  Αντ. Κ. Λεκόπουλος.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΛΗΘΕΙΑ (ΚΥΠΡΟΣ) 29-6 -1907

ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ

ΕΙς τας δειράδας της Μακεδονίας, τας οποίας αφειδώς ποτίζει το Ελληνικόν αίμα, εύρεν ένδοξον θάνατον και άλλο τίμιον θύμα της μεγάλης ιδέας ο Τέλλος Αγαπηνός υπό το ψευδώνυμον Καπετάν Άγρας. Όταν μίαν ημέραν ελευθερωθή η Μακεδονία, τα ονόματα των ηρώων, όσοι αγωνίζονται εκεί ή θυσιάζονται υπέρ της Ελληνικής ελευθερίας, θα καταλάβωσιν εν τω Πανθέω της εθνικής ημών ιστορίας οίαν θέσιν κατέχουν σήμερον τα ονόματα των μεγάλων ηρώων της γιγαντομαχίας του 21.

Αντί πάσης άλλης νεκρολογίας, αναδημοσιεύομεν τα κάτωθι από την «Εστίαν»:…

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΘΗΝΩΝ «ΕΣΤΙΑ» 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1907

ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ

Απο την εφημερίδα της εποχης ΕΣΤΊΑ

Ωραίο παλληκάρι, με το γέλοιο στο στόμα και την ψυχή γιομάτη όνειρα για την μεγάλη του Πατρίδα, παρέδωκε το πνεύμα του στο Θεό, και το κομματιασμένο σώμα του στους Βουλγάρους, έπειτα από μαρτύρια, που μόνον οι Βούλγαροι ξέρουν να εφαρμόζουν. Γενναίο παλληκάρι! Ποιος ξέρει η Μοίρα σου τη στιγμή που απεφάσιζες πληγωμένος να γυρίσης πίσω, από τα όνειρα στην πεζότητα από τι ήθελε να σε προφυλάξη!  Αθώα ψυχή! Δεν σου καταλογίζω ούτε αμέλεια, ούτε απερισκεψία. Αυτά ας τα ειπούν οι επικρίνοντες όλα, οι συνετοί, οι άτολμοι. Δεν ρώτησες κανένα· δεν εστάθμισες τίποτε, έπαιξες το κεφάλι σου για μια μεγάλη και ωραία Ελληνική ιδέα, και … έχασες. Βούλγαρος δεν θα το έκαμνε ποτέ!  Ή επιτυχία ή … θυσία. Ο Διάκος το ίδιο εσκέφθη· η ψυχρά λογική τον κατεδίκασε· η ιστορία τον αποθανάτισε.

Ο Ελληνισμός θα τραγουδήση και σένα. Και το μαρτύριό σου θα φανατίση, θα μας μάθη να μισούμε, θα μας μάθη να μη συγχωρούμε κ’ εμείς. Και τότε εις την άγρια αυτή πάλη που ο Ελληνισμός θα δείξη την δύναμί του, θα ευλογούμε γενναίο και εύμορφο παλληκάρι το μαρτύριό σου, την σούβλαν που σε εσούβλισαν.

Αγαπημένε Τέλλο, θυμάμαι την αναχώρησί σου! Καμμιά κακή προαίσθησι δεν είχες. Τα έβλεπες όλα δικά σου. Έτρεξες αμέσως να σκοτώσης τους Βουλγάρους στη λίμνη χωρίς να λογαριάσης τον αριθμόν τους ούτε τα οχυρώματά τους. Επληγώθηκες· έκοψες το χέρι σου· δεν σε άφησε το γέλοιο, ούτε σκέφθηκες να γυρίσης. Η παλληκαριά σου επεβλήθη.

Ο κόσμος εκεί κάτω σ’ αγάπησε· και σε σένα μόνο μπορούσε να εμπιστευθή. Ο φοβισμένος και βασανισμένος χωριάτης ήλθε και σε βρήκε· εξήγησε την στάση του, τον πόνο για την πατρίδα του την Ελλάδα για την θρησκεία τους. Τον φόβο του από το Βουλγάρικο μαχαίρι. Την ελπίδα του να γυρίση με τους Έλληνας τους κομιτατζήδες, που και αυτοί καθώς ενόμιζε για την ελευθερίαν του επάσχιζαν· εμέθυσες για το ωραίο όνειρο· να παραδώσης εις την πίστι τους εις την πατρίδα τους τα δηλητηριασμένα χωριά επήγες να βρής τον εχθρόν σου. Ενόμισες πως θα εύρισκες Μακεδόνας να τους βγάλης την ιδέα που τους έβαλαν οι Βούλγαροι πως αυτούς πολεμούμε, ενώ γι’ αυτούς σκοτωνόμαστε. Μα βρήκες Βουλγάρους.

Την προδοσίαν δεν την επίστεψες γιατί ήξευρες την αγάπην των Μακεδόνων για σένα και γι αυτό τους έσφαξαν και αυτούς μαζή σου.

 Τιμημένο παλληκάρι!

Μη φοβάσαι την πατρίδα σου. Ο χαμός σου δεν την έβλαψε· γιατί μόνον αυτή η ιδέα θα σε βασάνιζε όταν σουβλισμένος και ξεγδαρμένος εσυλλογιζόσουν το Ωραίο σου Όνειρο, και απάνω και απάνω εις την σούβλα που σ’ εκρέμασαν θα τραγούδησες και συ με πικρό χαμόγελο:

Εμένα και αν σουβλίσατε,

Ένας Ρωμηός εχάθη!  

ΑΚΡΙΤΑΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ 23 - 6 – 07.

Η πόλη των Τρικάλων λίγες ημέρες πριν είχε πληγεί από φοβερή πλημύρα με πολλά θύματα. Φαίνεται όμως ότι ο θάνατος του Άγρα συγκλόνισε εξίσου την πόλη αυτή.

ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ακόμη ηχούσιν έναυλοι εις τα ώτα ημών αι κραυγαί και οι γόοι και αι οιμωγαί και οι κοπετοί των πνιγομένων υπό της πλημμύρας συμπολιτών μας, ακούεται δ’ εισέτι ο φρικώδης και απαίσιος κρότος των κατακρημνιζομένων οικιών μας.

Αλλ’ υπεράνω όλων αυτών των τρομακτικών και ριγηλών αναμνήσεων της φρικώδους καταστροφής της πόλεως, υπεράνω παντός πόνου και άλγους επί τω ιδίω δυσεπανορθώτω δυστυχήματι, το συναίσθημα του εθνικού πόνου και της οφειλομένης εις την ιερότητα του υπέρ ιερών και οσίων αγώνος των υποδούλων αδελφών ημών λατρείας εκίνησαν τον λαόν των Τρικκάλων όπως παρίδη προς στιγμήν το προς τα πνιγέντα μέλη της οικογενείας του οφειλόμενον καθήκον, ίνα προηγηθή εις την επιτέλεσιν ετέρου εξ ίσου ιερού καθήκοντος υπέρ εκείνων οίτινες εγκαταλείποντες τα πάντα αγωνίζονται τον μέγαν και ιερόν υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνα και πίπτουσιν εκουσίως θύματα της ιδέας του Έθνους εξιλαστήρια.

Υπέρ αυτών, και ειδικώς υπέρ των εσχάτως πεσόντων εν Μακεδονία, αδελφών ημών Τέλλου Αγαπηνού (καπετάν Άγρα) και Ζαχαρία Παπαδά (καπετάν Φούφα) ο λαός των Τρικκάλων τελεί αύριον πάνδημον μνημόσυνον εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ της Αγίας Επισκέψεως, αναβάλλων εις άλλην ημέραν την τέλεσιν μνημοσύνου υπέρ των θυμάτων τής φοβεράς πλημμύρας του τόπου του.

Και εν Καλαμπάκα τη πρωτοβουλία του δημάρχου κ. Γ. Ράμμου, τελείται αύριον μνημόσυνον υπέρ των άνω πεσόντων εν Μακεδονία.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΦΩΣ (Καλαμάτας) 22 Ιουνίου 1907.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ  ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ – ΑΓΡΑ

Απεφασίσθη υπό των αξιωματικών της ενταύθα φρουράς η τέλεσις μνημοσύνου εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ υπέρ του δολοφονηθέντος υπό των Βουλγάρων εν Μακεδονία προμάχου του Εθνικού αγώνος καπετάν Άγρα αξιωματικού του πεζικού εκ Ναυπλίου Τέλη Αγαπηνού.

Εφημερίδα «Καιροί» (Αθηνών) 14 Ιουνίου 1907.

Η ΔΟΛΙΑ ΣΦΑΓΗ  ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑ Η ΑΤΙΜΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΩΝ

Περί της δολοφονίας του ηρωικού αρχηγού Τέλλου Άγρα εγνώσθησαν αι εξής πληροφορίαι.

Ο Καπετάν Άγρας είχε προβή εις συνεννοήσεις προ ημερών μετά του εκ Γκολιτσάνης Βουλγάρου αρχηγού Ζλάταν, δια να προχωρήση ούτος εις τον αγώνα των Ελληνομακεδονικών σωμάτων.

Αι συνεννοήσεις αύται κατέληξαν εις το να συναντηθούν οι δύο αρχηγοί εις ωρισμένον μέρος και εκεί να κλείσουν συμφωνίας ωρίσθη δε και τόπος συναντήσεως η θέσις Ντου – Βαρίτου, απέχουσα πέντε ώρας της Νιαούσης.

Την 3^ην τρέχοντος μηνός ο καπετάν Άγρας μετά του εκ Τσαρμπινόβου Μήτσου Μπίσου, του Τόλβα και δύο άλλων αόπλων εκ Νιαούσης ανεχώρησαν όπως συναντήσουν τον Βούλγαρον αρχηγόν.

Εις θέσιν Γκα Βραν Καμή, τρίωρον μακράν της Νιαούσης ο Καπετάν Άγρας εύρε εν απόσπασμα συμμορίας Βουλγάρων εκ 18 ανδρών εχόντων επί κεφαλής κάποιον Μιχάλην εκ Λιβαθίων της Καρατζόβης. Ούτοι υπεδέχθησαν φιλοφρόνως τους Έλληνας και ωδήγησαν αυτούς εις Ντουβαρίτσαν προς συνάντησιν του Ζλάτα όστις ανέμενεν εκεί μετά 15ανδρών και του προϊσταμένου του αρχικομιταντζή εκ Κρουσόβου ονόματι Γιώργη.

Ο Ζλάταν και οι οπαδοί του φιλικώτατα εδεξιώθησαν τους Έλληνας προσηνέχθησαν δε προς αυτούς φιλοφρόνως και τοις παρέθεσαν γεύμα, εις το οποίον παρεκάθησαν άπαντες οι εκεί ευρισκόμενοι.

Διαρκούντος του γεύματος ο Ζλάταν ηρώτησε τον Άγραν αν φέρει όπλα. Ούτος δε απήντησε ότι έχει περίστροφον, όπερ αμέσως παρέδωκε τόσον αυτός όσον και οι σύντροφοί τουεντελώς ανύποπτοι περί της προδοσίας.

Ενώ όμως μετ’  ολίγον αμέριμνος  συνεζήτουν τους όρους της συμπράξεως οι Βούλγαροι κομιτατζήδες εις νεύμα του αρχηγού των επετέθησαν κατά των αόπλων πλέον Ελλήνων και προ του  δυνηθώσιν ούτοι ν’  αντισταθώσινέδεσαν αυτούς και τους απήγαγον προς Βορράν.

Την επομένην οι άλλοι απελύθησαν, πλήν του Καπετάν Άγρα και του Λύγκαν, οίτινες δια μαχαιρών εφονεύθησαν και τα πτώματά των εκρεμάσθησαν από υψηλών κορμών δένδρων του δάσους.

Τους νεκρούς εύρον μετά δύο ημέρας οι χωρικοί εκ Δλαδόκου, αφού δε τα εξεκρέμασαν παρέλαβον αυτούς και μετέφερον εις το χωρίον των, όπου κατόπιν νεκρωσίμου ακολουθίας, ενεταφίασαν εις το Νεκροταφείον.

Τοιούτον τέλος έλαβεν ο ηρωικός Καπετάν Τέλλος Άγρας, όστις είχεν εμπνεύσει τον τρόμο εις τους κομιτατζήδες Βουλγάρους τους ευρισκομένους εις τα πέριξ της Νιούσης.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ

Ο θάνατος του γενναίου καπετάν Άγρα συνεκίνησε βαθύτατα την κοινωνίαν παρά τη οποία ήτο πολύ αγαπητός. Την προσεχή Κυριακήν θα τελεσθή μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως του ήρωος και θα διατυπωθή συλλαλητηρίω διαμαρτρυρία διά την διολιότητα των Βουλγάρων ων η ατιμία θα καταγγελθή εις όλον τον πολιτισμένον κόσμον.

Εφημερίδα ΤΟ ΑΣΤΥ  (Αθηνών) 13 Ιουνίου 1907

Ο ΓΕΝΝΑΙΟΣ ΑΓΡΑΣ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗ ΔΙ’ ΕΚΑΤΟΝ ΛΟΓΧΙΣΜΩΝ Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΟΝΟΥ ΤΟΥ

Απο την εφημερίδα ΑΣΤΥ

Θλιβερωτάτην είδησιν εξηκριβωμένην μεταδίδομεν σήμερον, ήτις θέλει απηχήσει θλιβερώς εις τας καρδίας των Πανελλήνων.

Ο νεαρός αρχηγός Τέλλος Άγρας, ο τόσας δρέψας δάφνας, ο πλείστας καταγαγών νίκας, ο κοσμήσας τα στήθη του δια πολλών πληγών έπεσε τέλος, υπό το πλήγμα δολοφονικής μαχαίρας από χειρός συντρόφων του, ατίμως δελεασθέντων υπό βουλγαρικού χρυσίου.

ΠΩΣ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗ

Την παρελθούσαν Πέμπτην ευρέθησαν έξω του Σιδηροδρ. Σταθμού Βοδενών δύο πτώματα φέροντα άνω των εκατόν λογχισμών έκαστον. Το ένα των πτωμάτων εκρέματο από δένδρου.

Εξηκριβώθη ότι τα πτώματα ήσαν το κρεμάμενον, του Αρχηγού Άγρα, και το άλλο ενός νεαρού εκ Νιαούσης συντρόφου του.

Η υπερτάτη αφοσίωσις προς το καθήκον και ο άπειρος έρως και ενθουσιασμός προς τον Μακεδονικόν αγώνα, ουδ’ επίστιγμήν αφήκαν ήσυχον τον νεαρόν αρχηγόν.

Πάσα επιχείρησις, πλήρης πόνου, τόλμης και κινδύνων τον εύρισκε πάντοτε πρόθυμον, σπεύδοντα, ορμώντα προς τον κίνδυνον, προς την νίκην.

Την προαπελθούσαν Κυριακήν 3ην Ιουνίου, ο Αρχηγός Άγρας ειδοποιήθη το χωρίον Δραζίβολον, 6 ώρας απέχον της Νιαούσης, επιθυμεί να επανέλθη εις την ορθοδοξίαν. Ο Αρχηγός αμέσως σπεύδει εκεί λαβών μεθ’ εαυτού 6 άνδρας εντοπίους χωρικούς.

Η ΤΡΟΜΕΡΑ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

Εντεύθεν άρχεται το φοβερόν δράμα.

Οι τέσσαρες σύντροφοι του Άγρα είχον συνεννοηθή μετά βουλγαρικής συμμορίας τριακονταμελούς ήσαν κατάπτυστοι προδόται, και ενώ εβάδιζον αμέριμνοι, αίφνης εις στενωπόν τινα πλησίον του Δραζιλόβου επιτίθενται οι τέσσαρες σύντροφοι δια μαχαιρών, γίνεται φοβερά πάλη πλην άνισος ο αρχηγός Άγρας και ο πιστός σύντροφός του πίπτουν πλέον εξηντλημένοι με μυρίας πληγάς, αμέσως δε καταφθάνει και η βουλγαρική συμμορία και παραλαμβάνει τα πτώματα, άτινα απεγύμνωσε και εκρέμασε, θέσασα αυτά σκοπόν βολής δια μαχαιρών, και ούτω ο ηρωικότατος ο νεαρώτατος Άγρας, όστις είχε καταστή τρόμος και είχε σπείρει την μανίαν και την εκδίκησιν εις τας τάξεις των Βουλγάρων δια των παρατόλμων και άκρως επικινδύνων ηρωισμών του εύρε ένδοξον πλην οικτρόν τέλος.

ΤΙΣ ΗΤΟ Ο ΑΓΡΑΣ

Ο Αρχηγός Τέλλος Άγρας, ήτο συμπαθεστάτη μορφή παρά τη Αθηναϊκή κοινωνία. Ήτο Άρης την καρδίαν και Απόλλων την μορφήν, νεαρώτατος την ηλικίαν, μόλις ετών26.

Ο ήρως Τέλλος Αγαπητός ηγαπάτο παρά πάντων και παντού ένθα υπηρέτησε αφήκε αρίστας εντυπώσεις. Ο αγρίως δολοφονηθείς ήρως αφήκε τας συνήθεις ασχολίας του και ώρμησε, πλήρης έρωτος και λατρείας και οργασμού, προς τον άγιον αγώνα, διά τον έρωτα του οποίου εγένετο μάρτυς.

ΑΙ ΜΑΧΑΙ ΤΟΥ ΑΓΡΑ – ΑΙ ΠΛΗΓΑΙ

Πλησιάζει έτος από της εμφανίσεως του νεαρού Άγρα εις τα μακεδονικά όρη. Αι χαράδραι, οι λόγγοι, τα δάση, αι λίμναι ερωτώμεναι θα διηγηθώσι και ένα άθλον, και μίαν μάχην, μίαν νίκην, ένα ποίημα επικόν ανδρείας και αυτοθυσίας, του οποίου ήρως είναι ο νεαρός Άρης.

Εις την λίμνην των Γιαννιτσών ένθα έμεινε επί τινα χρόνον ως αρχηγός, πρώτος αυτός, αγρυπνών και και μόνον περιφερόμενος με το μονόξυλόν επί νύκτας, εν μέσω παγετών και υετών, ανεκάλυψε τας βουλγαρικάς καλύβας αυτός κάμνει εφόδους, ορμά, κτυπά, κυριεύει προχώματα.

Την 14 Νοεμβρίου εν φοβερά πάλη, στήθος προς στήθος μετά 18 ανδρών, αλίσκει μίαν καλύβην, φονεύει πλείστους, και τέλος τραυματίζεται εις την χείρα και εις τον ώμον. Μετά την ίασίν του, επιτίθεται πλησίον του Γραμματικόβου κατά βουλγαρικής συμμορίας ήν δεκατίζει. Εικοσάς μαχών και νικών στολίζουν την βραχείαν ιστορίαν του μάρτυρος ήρωος.

Η νεωτέρα ιστορία της Μακεδονικής εποποιίας ελαμπρύνθη διά μιας έτι αιθερίας και φωτεινώς ιδανικής μορφής και διά του τιμίου αίματός του ο Τέλλος Άγρας έθεσε ένα έτι ακρογωνιαίον λίθον εις τον κτιζόμενον δι’ οστών και σαρκών ηρώων Ναόν της σκληράς θεάς Ελευθερίας.

Η Μακεδονική γη, δεχθείσα ως γόνιμος μήτηρ το αίμα τοιούτου ήρωος θέλησε αναβλαστήσει και παραγάγει τεράστιον δένδρον ένθα υπό τους κλάδους του σκιαζόμενοι ελεύθεροι πλέον οι Μακεδόνες θέλουσι προσεύχωνται και ευλογώσι την αΐδιον μνήμην του Τέλλου Άγρα.

Ο ήρως δια του λευκού θανάτου του επραγματοποίησε το ωραίον όνειρόν του, αι ελληνικαί δε καρδίαι ευγνωμονούσαι σπένδουσιν έν θαλερόν δάκρυ λατρείας και ευγνωμοσύνης.

Εφημεριδα ΠΑΤΡΙΣ ΤΟΥ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΗΡΩΟΝ

ΤΕΛΟΣ ΑΓΡΑΣ

- Το θύμα της Ιδέας.

- Η δράσις του ήρωος.

- Μικρός το δέμας, αλλά λέων.

Ο μαρτυρικός του θάνατος.

Η Πατρίς θρηνεί εν των ευγενεστέρων της τέκνων. Ο Αρχηγός Άγρας μεταβάς εις συμφωνηθέν μέρος προς συνεννόησιν μετά χωρικών έπεσε θύμα ανάνδρου και ατίμου προδοσίας.

Φοβερόν είνε και να το συλλογίζεται κανείς, ότι ήρως αρχηγός έμελλε να πέση θύμα τοιαύτης ανάνδρου απάτης και να καταστή αυτός, το φόβητρον και η παρηγορία ολοκλήρου του διαμερίσματος αιχμάλωτος αυτών των αθλίων.

Η επιθυμία της περαιώσεως σοβαρού ζητήματος τον παρέσυρε, και πεισθείς εις την ειλικρείνειαν και τας διαθέσεις των χωρικών αποφάσισε να μεταβή εις το συμφωνηθέν μέρος προς συνάντησιν μετά μόλις τεσσάρων τεσσάρων ανδρών και σχεδόν άοπλος, θέλων δια του τρόπου τούτου να τους εμπνεύση μεγαλυτέραν εμπιστοσύνην.

Όσοι συμμετέσχον του εν Μακεδονία αγώνος γνωρίζουν, ότι δεν είναι εύκολον να εξελέγχη πάντοτε ο αρχηγός τας παρεχομένας αυτώ πληροφορίας ούτε να εξακριβοί την ειλικρίνειαν των συμφωνιών, και επίσης, ότι λόγω των πολλών και μεγίστων δυσχερειών είνε υποχρεωμένος να ενεργή ενίοτε εν βία και πολλάκις διά του ολιγώτερον καταλλήλου τρόπου.

Αι καλαί ευκαιρίαι παρουσιάζονται σπανιώτατα, οι αναμένοντες δε μόσον τοιαύτας προς δράσιν δεν εκτίθενται βεβαίως εις κινδύνους, αλλά και δεν δύνανται να φθάνουν εις σοβαρά αποτέλεσμα.

Συνεργασθείς μετά του Άγρα επί μήνα και πλέον υπό δυσμενείς συνθήκας γνωρίζω ποίαν αυταπάρνησιν ενέκλειε το μικρόν του σώμα και πόσον γενναίαν και μεγάλην είχε την ψυχήν.

Και ζωήν και υγείαν και άνεσιν εις ουδέν ελογίζετο, οσάκις εκρινεν, ότι η θυσία αυτών τω ήτο επιβεβλημένη χάριν της εργασίας.

Η μεγάλη του αυταπάρνησις εξηγεί το διάβημά του. Φοβηθείς μη χάση την παρουσιασθείσαν ευκαιρίαν δεν εδίστασε να ενεργήση και δια του τρόπου όν ανέφερον. Επέπρωτο να πέση και αυτός μετά των άλλων ευγενών προμάχων της Μεγάλης Ιδέας.

Η σκληρά τύχη τω επεφύλασσε τοιούτον τραγικόν τέλος, ίσως όπως, ανυψούσα αυτόν εις την Εθνικήν συνείδησιν δια του μαρτυρίου τω παράσχη την θέσιν, ης ήτο άξιος .

Η κοινή γνώμη θα συγκινηθή βεβαίως διά τινας ημέρας εκ του γεγονότος· αλλά ποίοι και πόσοι είνε εκείνοι, των οποίων το αίμα θα αναπηδήση εις τους οποίους θα φέρη νέον μίσος και ζωηρότερον αίσθημα εκδικήσεως κατά των εχθρών της Πατρίδος.

Τίνας θα εμπνεύση το παράδειγμα του ήρωος ή πόσους θέλει κινήσει προς μίμησιν. Είνε πολύ μακράν η Μακεδονία δια να απασχολή άνευ λόγου και ταράσσει τους κατοίκους της πρωτευούσης .

Κοιμάται η εθνική ψυχή και κανέν πατριωτικόν όνειρον δεν την θερμαίνει πλέον· πίπτουν οι ήρωες ο εις μετά τον άλλον, αλλ’ αι εθελοθυσίαι των αύται μένουν ξέναι προς αυτήν. Η διεξαγομένη εν Μακεδονία εργασία, «ο Εθνικός αυτός πόλεμος», μόνον εξ επιπολής θίγει το ενδιαφέρον της. Ο τόπος δεν υιοθέτησεν, ούτε ενεστερνίσθη ακόμη τον αγώνα, όστις δια της εργασίας και αυταπαρνήσεως ολίγων ατόμων διατηρείται και προάγεται.

Επανέρχομαι εις τον ατυχή ήρωα, η μνήμη του οποίου ιερόν καθήκον μοι επιβάλλει να εξάρω δι’ ολίγων αυτόν και την εν Μακεδονία δράσιν του.

Δεν θα κατέλθω εις λεπτομερείας, αίτινες άλλως τε δεν είνε και απαραίτηται.

Την πρώτην περίοδον της δράσεώς του διήλθεν εν τη λίμνη των Γενιτσών.

Αν και μη υποχρεωμένος να μένη εις αυτήν, εν τούτοις χάριν της εργασίας επροτίμησε να έλθη εις αυτήν και να υποστή επί 4 μήνας κακουχίας, αίτινς αδύνατον είνε εδώ να περιγραφούν.

Ευθύς αμέσως ήρξατο του έργου του.  Εντός ενός μηνός διαρκών φροντίδων, κακουχιών και κινδύνων ηδυνήθη να καταλάβη θέσιν εγγύτατα των βουλγαρικών καλυβών και να στήση εκεί υπό το πυρ των νέαν καλύβην.

Ημέρας και νύκτας διήλθεν εντός των υδάτων δίδων αυτός πρώτος το παράδειγμα των κόπων και της εθελοθυσίας.

Το κέρδος υπήρξε μέγα η ελληνική έκτασις ως σφήν εισεχώρει διά της νέας καλύβης εις την βουλγαρικήν και επεξετείνετο μέχρι του δυτικού μέρους, εις ο υπήρχον τα τελούντα επί την επίδρασιν των βουλγαρικών συμμοριών χωρία. Μάτην οι Βούλγαροι εζήτησαν να τους εκτοπίσουν δι’ επιθέσεως.

Ολίγας ημέρας αργότερον δι ολίγων ανδρών επεχείρει ενέδρα εις τα πέριξ των καλυβών των. Μη ευνοηθείς υπό της τύχης απεφάσισε να καταλάβη εξ εφόδου την την κεντρικήν των καλύβην.

Καίτοι μη διαθέτων τα απαιτούμενα μέσα, ούτε επαρκείς ανδρας, δεν εδίστασε να ενεργήση σφοδράν επίθεσιν κατ’ αυτής.

Η επίθεσις υπήρξε σφοδρά και εξόχως γενναία.

Όλος του αρχηγού δίδοντος το παράδειγμα, εδείχθησαν ήρωες, μεγίστης δε αυταπαρνήσεως πράξεις εξετυλίχθησαν καθ’όλην την διάρκειαν αυτής.

Αν και ευρεθέντες εις δύσκολον θέσιν ένεκα των εγκαίρων βοηθειών των γειτονικών βουλγαρικών καλυβών δεν εκάμφθησαν.

Δέκα εξ ήσαν εν όλω οι επιτεθέντες και εν τούτοις παρ’ όλον το διασταυρούμενον και ταχύ πυρ κατώρθωσαν να πλησιάσουν την καλύβην και βεβαίως θα κατελάμβανον αυτήν, αν οι ημίσειςαυτών δεν εφονεύοντο και ετραυματίζοντο, ο ίδιος δε αρχηγός δεν εδέχετο δύο σφαίρας.

Και εν τούτοις δεν αφήκαν ουδέν επί του πεδίου,  αλλά με κίνδυνον της ζωής των, του ιδίου αρχηγού επιβλέποντος, διέσωσαν όλα τα πτώματα των νεκρών ανασύραντες ταύτα εκ των υδάτων.

Η ηρωική αύτη πράξις ενέπλησε τρόμου τους κομίτας της λίμνης·ως δε εξηκριβώθη ευθύς κατόπιν ειδοποίησαν τα εκτός της λίμνης σώματα όπως σπεύσουν εις βοήθειάν των.

Προ της επιθέσεως ταύτης μετ’ολίγων ανδρών εισήλθεν εντός χωρίου Βουλγαρικού, όπου προέβη εις την πυρπόλησιν των οικιών των φανατικωτέρων.

Διά της πράξεως ταύτης εζήτησε να προσκαλέση τους εις την λίμνην Βουλγάρους, αλλ’ ούτοι φοβηθέντες δεν ετόλμησαν να εξέλθουν.

Διά των ενεργειών του τούτων και διαφόρων άλλων απέκτησε κύρος και γόητρον εφ’ όλου του διαμερίσματος, οι δε χωρικοί των πέριξ βουλγαριζόντων χωρίων πτοηθέντες πολλάκις εξεδήλωσαν τας διαθέσεις των υπέρ ημών.

Από πρωίας μέχρι εσπέρας, και την νύκτα πολλάκις, ευρίσκετο εις διαρκή κίνησιν διευθύνων προσωπικώς τα πάντα.

Κατά τας περιπολίας εν τη λίμνη επέβαινε της πρώτης πλάβας, κατά δε τας εις την ξηράν κινήσεις πάντοτε ήτο επί κεφαλής.

Μετά τον τραυματισμόν του δεν ηθέλησε να εγκαταλίπη το σώμα του, αλλά μετά πρόχειρον καλίστην θεραπείαν εντός της λίμνης ερρίφθη πάλιν εις τας προτέρας φροντίδας και τους κόπους.

Αλλά και όταν αργότερον προεσεβλήθη υπό πυρετών οίτινες εκάστην δευτέραν ημέραν των τον προσέβαλον, αν και εξαιρετικώς υποφέρων, παρέμεινε πάλιν πιστός εις τηνθέσιν του.

ΝΕΟΣ ΑΙΩΝ (Πατρών) 17-6-1907.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ

Τελούντες σήμερον Κυριακήν 17 τρέχοντος περί ώραν 9^ην π. μ. εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» Μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως τας ψυχάς του αγρίως εν τω της Μακεδονίας αγώνι δολοφονηθέντος συναδέλφου ημών  ΤΕΛΛΟΥ ΑΓΑΠΗΝΟΥ Παρακαλούμεν απάσας τας της πόλεως Αρχάς, Σωματεία, Συλλόγους και άπαντας τους των Πατρών πολίτας, όπως ευαρεστούμενοι, παρευρεθώσι και ενώσωσι μεθ’ ημών τας προς τον Ύψιστον δεήσεις των.

Εν Πάτραις τη 17^η 1907.

ΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΠΑΤΡΩΝ

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΝ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑ Η ΕΝΕΔΡΑ

Ο ηρωικός αρχηγός Ελληνομακεδών ο Καπετάν Άγρας, ο οποίος είχεν εμπνεύση τον τρόμον εις τους Βουλγάρους κομιτατζήδες εφονεύθη πεσών εις ενέδραν. Δια καταλλήλων ενεργειών εις Βούλγαρος αρχηγός Ζλατάν υπέδειξεν εις τον Άγραν, ότι ήτο διατεθειμένος να συνεννοηθή μετ’ αυτού περί της συμπράξεώς του μετά των Ελλήνων.

Ο Άγρας ανύποπτος μετέβη μετά τριών ανδρών αόπλων εις την θέσιν Γκαβράν Καμίν απέχουσαν τρίωρον της Νιαούσης, εκείθεν δε γενόμενοι δεκτοίυπό αποσπάσματος 18 Βουλγάρων ωδηγήθησαν εις την θέσιν Ντουβαρίτση, όπου υπεδέχθη αυτόν φιλοφρονέστατα ο Ζλατάν μετά τινος άλλου Βουλγάρου αρχηγού και 15 άλλων κομιτατζήδων.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Αφ’ ου εγευμάτισαν ο Άγρας συλληφθείς εδέθη ως και ο εκ των οπαδών του Λίγκας οι δε λοιποί αφέθησαν ελεύθεροι. Οι αιχμάλωτοι ωδηγήθησαν εις τον δάσος των Καρυτσών εκεί δε ευρέθησαν τα σώματά των δεδεμένα επί δένδρων και φέροντα πολλά τραύματα δια μαχαιρών.

Οι κάτοικοι του Βλαδόβου παρέλαβον τα σώματα ταύτα και τα ενεταφίασαν μετά πολλών τιμών.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΡΩΜΙΟΣ (Σουρή) 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 1907

Τον νέο μάρτυρα θρηνώ, Τον Τέλλο τον Αγαπηνό

Και ποιός και ποιός δεν ΄πόνεσε για τον Αγαπηνό;

Μάρτυρες εφτερούγισαν από τον ουρανό

Κι επήραν στης φτερούγαις των το νέο παλληκάρι

Στην πρώτη του την άνθισι, στην πρώτη του τη χάρι.

Σαν Διάκο τον εσούβλισαν, τον ΄τρύπησαν μαχαίρια

Κακούργων δολοφόνων

Κι άστρο τον είδα ΄λευθεριάς να φέγγη μ΄ άλλ΄ αστέρια

σε νύκτες Μακεδόνων.

-

Κι εκύτταξα πανύψηλο κι εκείνο το πλατάνι,

Που ΄κρέμασαν τον μάρτυρα, ΄στον ουρανό να φθάνη,

Κι άκουσα να φωνάζουνε και φύλλα και κλωνιά:

Κρεμάλα για τον Βούλγαρο, τον άτιμο φονιά.

-

Και μαχητή και μάρτυρα τον έκλαψε το γένος

Κι είπα κι εγώ στα κόλλυβα ‘μπροστά γονατισμένος:

σαν βγαίνουν τέτοιο πρόδρομοι μεγάλοι μεγάλοι ‘λευθεριάς

και γίνωνται μνημόσυνα τέτοιας παλληκαριάς,

τότε ΄μπορεί να μη γενή μνημόσυνο μια μέρα

και για την πανελεύθερη των εκλογών μητέρα.

Εφημερίδα Αθηνών ΣΚΡΙΠ 13 Ιουνίου 1907

ΤΕΛΟΣ ΑΓΡΑΣ Ο ΔΙΑΚΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΕΙς των συμπαθεστέρων ηρώων της Μακεδονίας έπεσεν υπό τα πλήγματα δολοφινικής και ατίμου προδοσίας  των Βουλγάρων, οι οποίοι επισήμως αποδεικνύονται ότι είνε ανάξιοι να εμπνεύσουν εμπιστοσύνην πλέον εις τόπον, τον οποίον δήθεν επηγγέλθησαν να ελευθερώσουν από την Τουρκικήν τυραννίαν δια να τον υπαγάγουν εις την τρομοκρατίαν και την εξόντωσιν.

Ο Τέλλος Άγρας δεν υπήρξε μόνον πολυμελής, υπήρξεν απόστολος εθνικός, ιδεώδης, υπήρξε προστάτης και φίλος των τυραννουμένων Μακεδόνων άγριος εις την μάχην προς τους Βουλγάρους επιεικής προς τους παραπλανηθέντας ή εκβιασθέντας να συνεργασθώσι μετά κομιτατζήδων Μακεδόνας.

Το όνειρον αυτό τον έφερεν εις το μαρτύριον με αποφασιστικότητα ή της επιτυχίας ή της θυσίας.

Η θυσία εγένετο.

Η επιτυχία αν δεν επήλθεν ως την εφαντάζετο θα επέλθη δια του φανατισμού και της εκδικήσεως.

Η ΔΡΑΣΙΣ ΤΟΥ

Η εν Μακεδονία δράσις του είνε πλήρης περιπετειών, τολμημάτων επιτυχιών.

Πρώτος επετέθη κατά Βουλγαρικών οχυρωμάτων της λίμνης και εξεδίωκεν αυτούς τραυματιζόμενος – και τραυματιζόμενος ενεκαρτέρει εις τον αγώνα.

Παρέμεινε και επεξέτεινε την δράσιν του επί του Βορμίου μέχρι των Βοδενών.

Συνεπλέκετο εκεί με Βουλγάρους και Ρουμανίζοντας ενέπνεε τον τρόμον, αλλά και την πεποίθησιν.

Η ΠΑΓΙΣ

Πολλά χωρία προσέφυγον κατ’ αυτάς εις αυτόν ως προς πατέρα, δια να τα λυτρώση εκ της Βουλγαρικής τρομοκρατίας υποσχόμενα να προσέλθουν. Δέχεται ο Άγρας τα παρ’ αυτών προτεινόμενα σχέδια των συννενοήσεων μετά των κομιτατζήδων, υποθέτων ότι είχε να κάμη με Μακεδόνας παραπλανηθέντας.

Αλλ’ αντ’ αυτών συναντάται με συμμορίαν νεωστί ελθούσαν εκ Βουλγαρίας, ξένην προς τα αισθήματα του τόπου με 15άδα Ρουμανιζόντων φανατικών διωκτών του Ελληνισμού.

Η ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ

Απο την εφημερίδα ΣΚΡΙΠ

Ζητεί τότε ως χάριν την απόλυσιν των αθώων χωρικών των καλή τη πίστει συμβουλευσάντων την συνάντησιν σώζει τους τρεις και θυσιάζεται μόνος με τον ένα εξ αυτών ίνα αποδειχθή ότι οι Βούλγαροι δεν φείδονται των Μακεδόνων δεν ήλθον δι’ αυτούς ούτε δια την ελευθερίαν των, την οποίαν μόνον οι Ελληνο – μακεδόνες γνωρίζουν να εμπνέουν θυσιαζόμενοι χάριν αυτής.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ

Επί μίαν εβδομάδα υπέστη μαρτύρια εις τα οποία είνε αριστοτέχια οι προστατευόμενοι παρά της Ευρώπης ελευθερωταί και ο νέος Διάκος ευρίσκεται την εβδόμην ημέραν σουβλισμένος και κρεμασμένος από σδένδρον πλησίον της σιδηροδρομικής γραμμής Βοδενών Βλαδόβου φέρων 116 λογχισμούς.

Ας θαυμάση ο πολιτισμένος κόσμος την απιστίαν, τον δόλον, την ανδρείαν, την αγριότητα, και ας δικάση ευσυνειδήτως τας αντεκδικήσεις και τας καταστροφάς, ας αμυνόμενοι οι Ελληνομακεδόνες ενίοτε φέρουν και ας κρίνη αν δύναται εις το εξής να υπάρξη συνεννόησις μετά θηρίων και αν πρέπη τας τύχας γενναίου λαού θυσιαζομένου διά την ελευθερίαν του να παραδώση εις τον αγριώτερον των τυράννων.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑ

Εις τον ναόν της Μητροπόλεως καταλλήλως διασκευαζόμενον, θέλει τελεσθή την προσεχή Κυριακήν μνημόσυνον υπέρ του αγρίως δολοφονηθέντος υπό  των ανάνδρων απογόνων του Κρούμου, γενναίου οπλαρχηγού Τέλου Αγαπητού (Καπετάν Άγρα). Την τέλεσιν του μνημοσύνου ανέλαβεν ο Δήμος Αθηναίων. Θα παραστώσιν εις αυτό όλαι αι συντεχνίαι της πόλεως προσκληθείσαι υπό του κ. Δημάρχου, εξ ου το μνημόσυνον θα γίνη επιβλητικόν και μεγαλοπρεπές.

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 17 – ΙΟΥΝΙΟΥ 1907

ΔΟΞΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗΝ ΣΟΥ

Κοιμήσου εις την αιωνίαν σου γαλήνην, ω δοξασμένον παλληκάρι του μακεδονικού ηρώου· Δεν αδικοσκοτώθης, δεν επήγες πρόωρα, αφού επέταξες από την αφάνειαν στην δόξαν, αφού μετέβης από την φθοράν εις την αθανασίαν χωρίς να ζήσης περιττά χρόνια, χωρίς να χάσης τα ωραία νηάτα σου εις την ματαιότητα της ζωής, αφού είδες τον ωραιότερον δι’ άνδρα θάνατον, αφού εξεπλήρωσες το μεγαλείτερον, το τιμιώτερον, το εμορφώτερον όνειρον ενός ανδρός και ενός νέου να πέσης για την πατρίδα.

Δι’ αυτό μας άφησες την τελευταίαν σου μορφήν με το χαμόγελο. Διότι έβλεπες την Δόξαν πού επόθησες, την Δόξαν για την οποίαν απηρνήθης την χαράν σου, την ευζωΐαν σου, την νεότητά σουκαι τις τέρψεις σου, την Δόξαν που εξευγενίζει και την Δόξαν που κάμνει αθανάτους τους θνητούς, την έβλεπες να κατεβαίνη προς εσέ από τα ύψη της με το στεφάνι των ακτίνων, το πλεγμένον για το υπέρτιμον κεφάλι σου.

Οι δήμιοί σου σαν να ήξευραν την ευτυχίαν που ησθάνεσο όταν παρέδιδες το όνομά σου μαζί με την ψυχήν σου εις την αιωνιότητα του κλέους, και παρέτειναν τον θάνατόν σου. Οι βάρβαροι ενόμιζαν ότι σε βασανίζουν όταν σε εφόνευαν ολίγον κατ’ ολίγον. Πώς να γνωρίζουν ότι επολλαπλασίαζαν την δόξαν σου, ότι κάθε μαχαιριά τωνήτο και μία ακτίς που σου επρόσθεταν, ότι κάθε νέα αγριότης των ήτο και μία νέα σου τιμή, αφού δι’αυτούς και διά την φυλήν τους αι λέξεις «Δόξα» και «Τιμή» είνε ανύπαρκτος; Αφού ποτέ δεν επολέμησαν εντίμως και ποτέ δεν απέθαναν ενδόξως;

Κοιμήσου εις την δοξασμένην σου γαλήνην, Παλληκάρι, που μας ανύψωσες, που μας εδόξασες, που μας ετίμησες. Και αν ανησυχή τον τον τελευταίον ύπνο σου ο καϋμός ότι επήγε, ανεκδίκητος, ιδέ σήμερον το πανηγύρι που γίνεται από πάνου από τον τάφον σου και ησύχασε. Τι σημαίνει εάν πέσουν επάνω εις το αίμά σου και το μολύνουν τα ψοφήμια των φονέων σου;

Τους ανάνδρους δεν τους εκδικούνται οι ανδρείοι τους περιφρονούν όπως τα κτήνη. Η εκδίκησις των ευγενών είνε το μνημόσυνον αυτό που σου τελούμεν σήμερον· είνε αυτή η πανηγυρική επίδειξις της τιμής, την οποίαν απονέμομεν εις τον ηρωισμόν σου· είνε συγχρόνως αυτή η διαπόμπευσις της ατιμίας, της οποίας έγεινες θύμα ευγενέστατον.

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 1907

ΤΟ ΧΘΕΣΙΝΟΝ ΠΑΝΔΗΜΟΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ  ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΤΕΛΛΟΥ ΑΓΡΑ Η ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΟΙ ΚΑΤΑΤΕΘΕΝΤΕΣ ΣΤΕΦΑΝΟΙ

Αι Αθήναι και αι περισσότεραι πόλεις της Ελλάδος, εις τας οποίας ετελέσθησαν χθες μνημόσυνα υπέρ του ήρωος Τέλλου Άγρα εθρήνησαν τον θάνατον μιας ευγενούς και γενναίας ψυχής, η οποία ωθουμένη από το αίσθημα της φιλοπατρείας και εκδικήσεως επάλαισε μεθ’ ηρωισμούαπαραμίλλου και τέλος επεσε προ του του μεγαλοπρεπούς Εθνικού οικοδομήματος, το οποίον ανήγειραν διά της αυτοθυσίας των τόσα ένδοξα τέκνα της νεωτέρας Ελλάδος.  

Τα χθεσινά δάκρυα των συρρευσάντων εις τους ναούς του ελευθέρου Κράτους δεν ήσαν μόνον δάκρυα θλίψεως και στενοχωρίας επί τη απωλεία  του νεκρού ήρωος οπλαρχηγού, αλλ’ ακόμη και δάκρυα υπερηφανείας ατομικής και εθνικής.

Το πλήθος εκείνο το οποίον κατέκλυσε το Μητροπολιτικόν μέγαρον εν τη πενθύμω  σιωπή του εξεδήλου και την αγανάκτησιν κατά των βαρβαρικών επιδρομών εναντίον των αόπλων και φιλησύχων Χριστιανών και την ύπαρξιν εν Ευρώπη αγρίων στεφών, τα οποία αποτελούσι το στίγμα του εικοστού αιώνος.

Η ΟΨΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ

Από πρωίας της χθές η πόλις παρείχε το θέαμα οικογενείας, της οποίας όλα τα μέλη εθρήνουν το αυτό συγγενές πρόσωπον.

Εις τα πρόσωπα όλων ήτο εζωγραφισμένον το πένθος, το οποίον καθίστατο έτι μάλλον αισθητόν ως εκ των μέτρων, τα οποία είχε λάβει ο δήμος Αθηναίων χάριν του μνημοσύνου. Οι φανοί των κεντρικωτέρων οδών ήσαν ανημμένοι και περιβεβλημένοι με μαύρον κρέας. Πολλαί σημαίαι εκυμάτιζον μεσίστιοι, τα δε καταστήματα της οδού Ερμού κατά την ώραν του μνημοσύνου ήσαν κλειστά. Κόσμος εξ όλων των κοινωνικών τάξεων εχύνετο εις τας μεγάλας αρτηρίας της πρωτευούσης και εκείθεν δια των οδών Ερμού ή Μητροπόλεως διηυθύνετο εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν.

Συγκινησιακόν θέαμα παρείχον παρείχον οι εκ Βουλγαρίας και Ανατολικής Ρωμυλίας πρόσφυγες, τα θύματα των Σλαυικών θηριωδιών, οι οποίοι έχοντες επί κεφαλής τας σημαίας των από των οποίων εκρέμαντο μαύρα πρέπια, εδάκρυον εν μέση οδώ.

ΕΙΣ ΤΟΝ ΝΑΟΝ

Από της 8^ης πρωινής ώρας πλήθος άπειρον, εργάται, έμποροι υπάλληλοι των Υπουργείων και των Τραπεζών αξιωματικοί της ξηράς και της θαλάσσης ήρχισαν προσερχόμενοι εις την Μητρόπολιν, ήτις κατά κατά την ώραν της ενάρξεως του μνημοσύνου ήτο ασφυκτικώς πεπληρωμένη.

Το εσωτερικόν του ναού είχε διακοσμηθή καταλλήλως. Εν τω μέσω αυτού επί ικρίου ευρίσκετο ο δίσκος των κολλύβων, πέριξ δ’ αυτού έκαιον τέσσαρες μεγάλαιλαμπάδες φέρουσαι πολυτελείς ταινίας. Περί το ικρίον πλείστοι βαρύτιμοι στέφανοι μεταξύ των οποίων των αδελφών του Άγρα, των συμμαθητών του αξιωματικών, του Μακεδονικού Κομιτάτου, της Στρατιωτικής Λέσχης, του Κεντρ. Μακεδονικού Συλλόγου, του Μακεδ. Συλλόγου «Μέγας Αλέξανδρος», του Θρακικού Συλλόγου, των φοιτητών, πολλοί σταυροί εξ ανθέων, σταυρός δε και εκ μέρους των προσφύγων. Στεφάνους κατέθεσαν ακόμη και οι Καβακλιώται, οι Σωζουπολίται, οι Στενημαχίται και οι Φιλιππουπολίται.

ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΙ

Εκ των επισήμων παρίσταντο οι βουλευταί κ. κ. Δραγούμης και Μπαλτατζής, ο δήμαρχος Αθηναίων μετά πολλών δημοτικών συμβούλων και ο διευθυντής της αστυνομίας.

Η ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ

Ολίγον μετά την 9^ην και ημίσειαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης με την απαστράπτουσαν στολήν ακολουθούμενος υπό των Συνοδικών επορεύθη προς τον Επισκοπικόν Θρόνον.Και ήρχισαν  αμέσως ψαλλομένη κατανυκτικώτατα η επιμνημόσυνος ακολουθία κατά την οποίαν ο Σεβ. Μητροπολίτης απήγγειλε μετά συγκινήσεως τας υπέρ αναπαύσεως του γενναίου οπλαρχηγού ευχάς εν μέσω των δακρύων και της συντριβής του πλήθους.

Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΣ 17 Ιουνίου 1907

ΓΙΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΟΝ ΑΓΡΑ

           Ας ανοιχθή μια εκκλησιά που να μπορή να περιζώση

Ό,τι ο μέγας Βασιλιάς κληρονομιά μάς έχει δώσει,

κι’ από τη Σπάρτη την κλεινή ως της Ασίας τα μέρη

η πάναγνη ψυχούλα του, σαν άσπρο περιστέρι,

κρυφαρραβώνος άυλο ας μας απλώση χέρι,

για να φανούν αδελφικά γλυκοανταμωμένα

δούλα κι’ ελεύθερα παιδιά με τα ξενητεμένα.

Τέτοια ν’ ανοίχτε εκκλησιά για τ’άξιο παλληκάρι,

να κάνετε τη μνήμη του σεμνό προσκυνητάρι,

να στήσετε πανύψηλη στη μέση κολυμβήθρα,

κι’ όταν θα πέφτη το στερνό για τη θανή του δάκρυ,

ας βαφτισθή το Γένος μας απ’ άκρη σ’ άλλην άκρη.

Αητός και πάλι να γενή η χθεσινή Σταρέθρα.

Αητός! Που εγειτόνευσε με τ’ Ουρανού τα πλάτη,

Που τον κρυφοκαμάρωσαν το πεύκο κι’ η ελάτη,

κι’ όλης της γής εκράτησε για μια στιγμή την τύχη,

στο δυνατό και ασάλευτο Βασιλικό του Νύχι,

και τότε βροντοκρώζοντας στου κόσμου το κριτήριο

ας πάρη την Εκδίκησι για τ’ Άγρα το μαρτύριο.

ΕΜΜΑΝ. ΓΟΥΒΕΛΗΣ

ΤΕΛΟΣ ΑΓΡΑΣ

Κι ας έρθουν τώρα απλώνοντας πλατειά τα ωραία φτερά τους

Η Μούσες που σου επλάνεψαν τα τόσα ιδανικά

Στον Τάφο που θα σε δεχθή να κρούουν βαρειά της Άρπες

Μες στα βουνά περίγυρα τα Μακεδονικά!

Ωραίο λεβέντικο κορμί, που εκίνησες μια μέρα

Των σκλάβων των αλύτρωτων πατέρας και αδελφός

Και τη ρομφαία ανεμίζοντας στο σιδερένιο χέρι

Περνούσες γύρω απλώνοντας το φως, το πλούσιο φως!

Στη Λίμνη που εκαθρέφτισες την Απολλώνειαν όψι

Κι εγιγαντώθη ο ίσκιος σου επάνω στα νερά,

Και τους ηχούς εξύπνησες σε μιαν ορμή εκδικήτρα

Που αφρίζει ως άγρια θάλασσα κι ως σίφουνας περνά!

Στης Εκκλησιές που ερρήμαξε του Βούλγαρου το χέρι

Με τα χλωμά εικονίσματα, μισοκαϋμένα εκεί,

Που όταν εμπήκες τα σβυστά καντήλια τους ν’ ανάψης

Από μια φρίκη ετρίξανε ιερά και μυστική!

Μες στης καλύβες που έφερες τ΄αδελφικά σου λόγια

Που οι σκύλλοι της εσφράγισαν με μαύρη απελπισιά,

Στης μάνες που είδαν τα παιδιά νεκρά και σπαραγμένα

Και στ’ορφανά που εσκόρπισες παρηγοριάς δροσιά …

Στα πάντα απλώθηκε η χαρά του απέραντου φωτός σου

Κι ενώ περνούσες άνθιζαν τα ρόδα αιματηρά,

Μεσ’ απ’ τον Τάφο σ’ ένοιωσεν ο Πρώτος και μια λάμψι

Τα κόκκαλά του ανάδωσαν κι ετρίξανε ηχηρά.

-          Χοίλη που εφέρατε μακρυά τόσες γλυκές ελπίδες,

Μάτια ιλαρά κι’ολάνοιχτα σε οράματα βαθειά

Και συ καρδιά ολοζώντανη με τους παλμούς του ονείρου

Που ωρμήσαν και σε σχίσανε τα λαίμαργα σπαθιά.

Χαίρε! Την ώρα που θαμπό τα’αστέρι παέι να σβήση

Κι ο Ήλιος βάφει αιμάτινο τον άπειρο Ουρανό,

Κάποιες ψυχές θα πάρουνε το δρόμο ως Μυροφόρες

Που φέρνει προς το χώμα σου κι ας είνε μακρυνό.

Κι ενώ η μαγεύτρα η Άνοιξη θ’ απλώνη τ’ άνθια επάνω

Και η Ωμορφιά θα σήπεται στην καταλύτρα γης

Στου τραγουδιού του κλέφτικου τους κύκλους θα περάσης

Και στον πλατύ Παράδεισο θα φτάσης και θα βγης

Κι εκεί θα μείνης! Του Αναπλιού περήφανα τα κάστρα

Το «χαίρε» θα σου στέλνουνε με με τα ελαφρά πουλιά

Που θάρχωνται στης πράσινες δαφνούλες να καθήσουν

Τα παιδικά σου ονείρατα ν’ αρμώσουν τα παληά.

Και μόνο η Λίμνη η μάγισσα βουβή θα μείνη ως πρώτα

Με της ιτηές να γέρνουνε τους κλώνους βλιβερά,

Και θα προσμένη μάταια νἀρθής να καθρεφτίσης

Την Απολλώνειαν όψι σου μες στα πλατειά νερά …

Ναύπλιον                                                     ΘΡΑΣ. ΖΩΙΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ

Σήμερον εις τας 9 ½ π. μ. ο αθηναϊκός λαός καλείται εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν ίνα χύση θερμόν δάκρυ εις την μνήμην του ηρωικού παλληκαριού Τέλου Άγρα (Τέλου Αγαπηνού) και να ενώση μετά της Εκκλησίας τας δεήσεις του προς τον Ύψιστον υπέρ της αναπαύσεως της ψυχής του μάρτυρος, ο οποίος ελάμπρυνε με μίαν υπέροχον αυτοθυσίαν ακόμη τον βαρύν Μακεδονικόν αγώνα.

Και το πένθος και η οδύνη που θα σκεπάζουντον άπειρον κόσμον, ο οποίος σήμερον θα συγκεντρωθή εις την Μητρόπολιν, δεν θα είνε μόνον η ένδειξις του σπαρακτικού πόνου της ελληνικής ψυχής διά την απώλειαν τοιούτου ήρωος, αλλά και εκδήλωσις βδελυγμίας και αποτροπιασμού διά την άτιμον βουλγαρικήν δολιότητα, η οποία αντιτάσσει τας απίστους ενέδρας της και την άσβεστον δίψαν της δι’αίμα και σάρκας αθώων εις ένα τόσον ευγενή και ιερόν αγώνα, τον οποίον διεξάγει εις την πολυπαθή χώραν η ελληνική άμυνα.

Σήμερον κατά την ώραν του μνημοσύνου όλα τα καταστήματα θα είναι κλειστά, και οι φανοί της πόλεως ανημμένοι και κεκαλυμμένοι με μαύρο κρέπι. Έτσι μαζί με τον Λαόν θα φαίνεται πενθούσα και η πόλις.

Η ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑ ΠΩΣ ΕΠΕΣΕ ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΑΤΙΜΙΑΣ

ΤΟ ΠΑΝΔΗΜΟΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Εγράψαμεν χθες περι της μαρτυρικής τύχης του ηρωικού Καπετάν Άγρα (Τέλου Αγαπηνού). Τα γεγονότα έχουν όπως ακριβώς τα εξεθέσαμεν. Εν τούτοις σήμερον είμεθα εις θέσιν, εκ πληροφοριών αυθεντικών, να συμπληρώσωμεν την είδησίν μας εκείνου.

Η απώλεια του γενναίου οπλαρχηγού είναι έργον του καταπτύστου εκβουλγαρισθέντος Έλληνος Ζλατάνου, όστις όπως και οι άλλοι άνανδροι αρχικομιτατζήδες έτρεμον εις το άκουσμα του ονόματός του, διότι πολλάκις είχον κατασυντριβή εις συγκρούσεις μετά του σώματός του, εγνώριζον δε ότι η αποκάθαρσις της Λίμνης των Γενιτσών από των τεράτων της Σόφιας ωφείλετο κατά το πλείστον εις τας ηρωικάς και υπερόχου ανδρείας συχνάς επιθέσεις του Καπετάν Άγρα και των υπ’ αυτόν ανδρών.

Οι Βούλγαροι λοιπόν και οι μετ’ αυτών συμπράττοντες Ρουμάνοι, απελπισθέντες ότι θα ηδύναντο να εξοντώσωσι τόσον τρομερόν εχθρόν, κατέφυγον εις την άτιμον και ποταπήν δολιότητα, ήτις είνε κύριον γνώρισμα της απίστου φυλής των.

ΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΖΛΑΤΑΝΟΥ

Προς τούτο ο Ζλατάνος, προσυνεννοημένος μετά των ληστών, παρήγγειλεν από ημερών πολλών εις τον Καπετάν Άγραν ότι μεταμέλεται και ότι επιθυμεί να προσχωρήση εις την Ορθοδοξίαν.

Ήρχισαν τότε αι διαπραγματεύσεις δι’ απεσταλμένων δι’ απεσταλμένων και ολίγον βραδύτερον ο Ζλατάνος διεμήνυσεν εις τον Έλληνα οπλαρχηγόν ότι ήθελε να συνενοηθή προσωπικώς μετ’ αυτού ίνα κανονίση τους όρους της προσχωρήσεως.

Ο ατυχής Τέλος Αγαπηνός γενναίος το φρόνημα και με ψυχήν ηρωικήν εντελώς ξένην προς τας βουλγαρικάς δολιότητας και ατιμίας δεν υπωπτεύθη τον σατανικόν δόλον, και επιθυμών διακαώς να επαναφέρη εις την ορθοδοξίαν και τον ελληνισμόν τους αποπλανηθέντας ή υποκύψαντας εις την βίαν, εδέχθη προθύμως την συνάντησιν.

Πράγματι την πρωίαν της Κυριακής της 3 Ιουνίου χωρίς να ειδοποιήση τους πιστοτέρους των οπαδών του, μετέβη εις την τρίωρον απέχουσαν της Ναούσης θέσιν Γκαβράν Καμίν, συνοδευόμενος μόνον από τους χωρικούς Μήτσον Μπίσιου, Τόλιαν και Γεώργη Τσαμορινόβου και τον Ντόνα Λόγγα και Ζαφείρη Λόγγα εκ Ναούσης. Εις την θέσιν εκείνην ανέμενον αυτούς 18 βλαχοβούλγαροι  υπό αρχηγόν τον Μιχάλην εκ Λειβαδίων της Καρατζόβας και τους ωδήγησαν εις την θέσιν Ντουβαρίτσι δίωρον εκείσε απέχουσαν. Εκεί ευρίσκετο ο απαίσιος Ζλατάνος μετά του ανωτέρου του αρχικομιτατζή Γεώργη, εκ Κρουσόβου, έχοντος υπό τας διαταγάς του 15 συμμορίτας. Ούτω είχον συγκεντρωθεί εκεί 30 λησταντάρται εξ ων 15 βούλγαροι και 15 Ρουμανίζοντες εκ Λειβαδίων, Δολιανής και Γραμματικόβου.

Η ΑΤΙΜΟΣ ΔΟΛΙΟΤΗΣ

Οι δύο βούλγαροι αρχιλησταί υπεδέχθησαν φιλικώτατα τον Καπετάν Άγραν και τους συνοδούς του. Τοις εζήτησαν και τους παρέδωκαν 3 περίστροφα – τα μόνα όπλα που έφερον μαζί των και έπειτα τους παρέθεσαν γεύμα εις το οποίον παρεκάθησαν και οι ίδιοι.

Αφού ούτω παρήλθον δύο ώραι και οι κομιτατζήδες επείσθησαν ότι δεν ενήδρευεν εκεί που πλησίον το σώμα του Άγρα ή άλλο τι ελληνομακεδανικόν σώμα, απέβαλον την ποταπήν και ύπουλον φιλικότητα και ορμήσαντες έδεσαν τον Έλληνα οπλαρχηγό και τους μετ’αυτού χωρικούς.

Ολίγον ύστερον ο Καπετάν Άγρας και ο συνοδός του Ντίνα Λόγγα απήχθησαν μαζί προς βορράν , παρά τμήματος της συμμορίας. Οι άλλοι χωρικοί αφέθησαν ελεύθεροι την πρωίαν της επομένης.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΝ ΤΕΛΟΣ

Κανείς δεν ήξευρε τίποτε δια την γνωστήν άλλως τύχην του Καπετάν Άγρα και Ντόνε Λόγγα, ότε την πρωίαν της Παρασκευής ευρέθησαν τα πτώματά των κρεμάμενα από δένδρων εις το δάσος των Καρυών του Βλαδόβου παρά το Λάχοβον.

Το σώμα του μάρτυρος Τέλου Αγαπηνού έφερεν 116 τραύματα δια λογχών και μαχαιρών ισάριθμα δε περίπου και το του Ντόνε. Οι κάτοικοι του χωρίου, οφείλοντες πολλά εις τον ηρωισμόν και την γενναίαν δράσιν του μάρτυρος έθαψαν ευλαβώς τον νεκρόν του ψαλεισών και των επικηδείων ευχών παρά ιερέως ορθοδόξου.

Κατά την διάρκειαν της αιχμαλωσίας του από της Κυριακής μέχρι της Πέμπτης, οπότε υποτίθεται ότι έλαβε χώραν η θηριώδης κρεούργησες, ο πολύκλαυστος Καπετάν Άγρας και ο σύντροφός του υπέστησαν φρικώδη μαρτύρια, ίνα καταδώσωσι τας κινήσεις των ελληνομακεδονικών σωμάτων.

ΠΑΝΔΗΜΟΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ

Την προσεχή Κυριακήν τελείται ενταύθα εις τον ναόν της Μητροπόλεως αρχιερατικόν μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως της ηρωικής ψυχής του μαρτυρήσαντος υπέρ της μακεδονικής ιδέας αειμνήστου οπλαρχηγού. Το μνημόσυνον θα είνε δημοτελέστατον και πάνδημον, διότι θα συμμετάσχουν αυτό πάντα τα εν Αθήναις Σωματεία, σύμπας δε ο Αθηναϊκός λαός θα σπεύση να ενώση μετά της Εκκλησίας τας δεήσεις του υπέρ του μάρτυρος.

Εις το μνημόσυνον θα συμμετάσχουν επίσης ο Δήμος και αι Συντεχνίαι, κατά την ημέραν δε της τελέσεως αυτού πάντα τα καταστήματα θα κλείσουν.

ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ

Πληροφορούμεθα επίσης ότι την αυτήν ημέραν θα τελεσθούν πάνδημα μνημόσυνα και εις πολλάς πόλεις των Επαρχιών.

Εφημερίδα χρόνος Αθηνών 18 Ιουνίου 1907

ΤΟ ΧΘΕΣΙΝΟΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΤΕΛΟΥ ΑΓΡΑ - ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ

Με μίαν όψιν πένθιμον εξύπνησε την χθεσινήν πρωίαν η πόλις. Το προ ημερών αγγελθέν μνημόσυνον του νέου θύματοςτης βουλγαρικής θηριωδίας, του ήρωος καπετάν Άγρα, συνεκέντρωσεν εις τον ναόν της Μητροπόλεως χιλιάδας ολοκλήρους κόσμου, ο οποίος με δάκρυα εις τους οφθαλμούς και λύπην εις την ψυχήν μετέβαινεν ίνα δεηθή υπέρ του μάρτυρος, ο οποίος με δάκρυα εις τους οφθαλμούς και λύπην εις την ψυχήν μετέβαινεν ίνα δεηθή υπέρ του μάρτυρος, ο οποίος εύρε τόσον μαρτυρικόν θάνατον επί των μακεδονικών ορέων. Όλα τα καταστήματα έκλεισαν αναρτήσαντα μεσιστίους σημαίας. Οι φανοί δε των κεντρικών οδών της πόλεως, ανημμένοι και κεκαλυμμένοι δια μέλανος κρεπίου, καθίστων ακόμη περισσότερον πένθιμον την όψιν της πόλεως.

Ο Ναός της Μητροπόλεως επίσης εσωτερικώς και εξωτερικώς εκαλύπτετο με βαρύ πένθιμον στολισμόν. Εντός δε του ναού επιβλητικόν έκειτο το ικρίον, εν είδει κενοταφίου κεκαλυμμένον με πληθύν φυσικών και τεχνητών ανθέων, επί τούτου δε ο δίσκος των κολλύβων απλούστατα διεσκευασμένος. Εις τας τέσσαρας γωνίας του κενοταφίου έκαιον τέσσαρες μεγάλαι λαμπάδες με πολυτελείς πλατυτάτας μαύρας ταινίας.

Όπισθεν αυτού είχον τοποθετηθή οι στέφανοι της οικογενείας και των συμμαθητών του ήρωος, των αξιωματικών της Λέσχης, του Μακεδονικού και του Θρακικού συλλόγου. Επίσης δε και των ενταύθα Καβακλιωτών, Στενημαχιτών, Σωζουπολιτών και Φιλιππουπολιτών, οι οποίοι παρίσταντο πάντες εν σώματι ειςς το μνημόσυνον αποτίοντες φόρον ευγνωμοσύνης εις τον υπέρ αυτών πεσόντα.

Η ΣΥΡΡΟΗ – ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΙ

Την ενάτην πρωϊνήν ώραν όλος ο ναός της Μητροπόλεως, καθώς και η έξωθεν αυτού πλατεία, είχε πληρωθή ασφυκτικώς από κόσμον πάσης τάξεως, ήτο δε απολύτως αδύνατον, ένεκα του μεγάλου συνωστισμού, να κατορθώση να εισέλθη τις εντός του ναού. Ιδίως επλεόναζον οι αξιωματικοί όλων των σωμάτων. Έξωθεν δε είχον ταχθή εις σειράς πάντες οι ενταύθα πρόσφυγες μετά των σημαιών των.

Εκ των επισήμων προσήλθον μόνον ο Δήμαρχος Αθηναίων  κ. Μερκούρης μετά του δημοτικού συμβουλίου οι κ. κ. Δραγούμης και Μπαλτατζής, ως και ο διευθυντής της Αστυνομίας κ. Δαμηλάτης.

Η ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΟΣ  ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ

Την ενάτην και ημίσειαν, χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολίτου, ήρξατο η επιμνημόσυνος ακολουθία. Παρά  το ικρίον ιστάμενοι οι συγγενείς του ήρωος καθώς και όλος ο ασφυκτικώς συνωστισμένος εντός του ναού κόσμος εδάκρυον εκ συγκινήσεως.

Μετά την λήξιν της ακολουθίας ο κ. Ε. Ζουλούμης εξεφώνησε προφανώς συγκεκινημένος επιμνημόσυνον λόγον, τον οποίον επεσφράγισεν εκ μέρους όλων μία ομόφωνος φωνή «Αιωνία του η μνήμη!» .

Τότε όλον εκείνο το πλήθος παραλαβόν τους στεφάνους διέσχισεν εν πενθίμω σιγή τάς οδούς Ευαγγελιστρίας, Αιόλου, Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους και δια της οδού Ακαδημίας κατηυθύνθη εις τον οίκον του αδελφού του ήρωος, ενώ ηκολούθουν εφ’ αμάξης τα προεδρεία των Συλλόγων, κατόπιν δ’αυτών εν σώματι πάντες οι ενταύθα πρόσφυγες. Εκεί δε κατέθηκαν τους στεφάνους ως φόρον ευγνωμοσύνηςεις τον ήρωα , όστις προσέφερεν εαυτόν ολοκαύτωμαεις τον βωμόν της Πατρίδος, προσθέσας ένα ακόμηαστέρα εις την πλειάδα του Μακεδονικού Ηρώου.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΕΝ ΝΑΥΠΛΙΩ

Προχθές την πρωίαν η γενέτειρα του εθνομάρτυρος Τέλου Αγαπηνού ετέλεσεν εν τω Μητροπολιτικώ της ναώ πάνδημον μνημόσυνον, ούτινοςη ανάμνησις δια την  ιεράν συγκίνησιν, υφ’ης κατείχοντο πάντες ανεξαιρέτως, θα μείνη αιωνία μετά του προσφιλούς και ενδόξου νεκρού.

Μετά το πέρας του μνημοσύνου εξεφώνησεν επιμνημόσυνον ο δικηγόρος κ. Γ. Μουντζουρίδης, ο δε ανταποκριτής του «Χρόνου» κ. Αντώνιος Κ. Λεκόπουλος απήγγειλε το εξής ποίημά του:

(Αναδημοσιεύεται το ποίημα που διαβάσαμε στην εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ).

Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ (Πειραιά) 15 Ιουνίου 1907.

Ο ΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑ

Αι πληροφορίαι περί του φόνου του. Ο ελληνομακεδών οπλαρχηγός Άγρας κατά πληροφορίας εκ Μακεδονίας, έλαβεν εκεί τραγικόν θάνατον, παρά του βουλγάρου αρχηγού Ζλατάν, όστις εδείκνυε μέχρι τούδε φιλικάς διαθέσεις προς τους Έλληνας. Ο αρχηγός ούτος και οι αποτελούντες την συμμορίαν του κομιτατζήδες, κατόπιν συνεννοήσεως μετά του Άγρα συνηντήθησαν μετ’ αυτού και τεσσάρων οπαδών του και κατηυθύνθησαν εις Ντουβαρίτσι. Εκεί παρετέθη γεύμα, αλλά μετά τούτο, ενώ οι κομιτατζήδες εφέροντο φιλικώς προς τον Άγραν και τους οπαδούς του, αίφνης, κατά διαταγήν του Βουλγάρου αρχηγού, έδεσαν τούτους, απολύσαντες κατόπιν τους τρεις των οπαδών του Άγρα. Την πρωΐαν της επομένης ευρέθησαν τα πτώματα του Άγρα και του ενός οπαδού του κρεμασμένα εις το δάσος των Καρυτσών και φέροντα εκατόν μαχαιριές. Την προσεχή Κυριακήν τελείται εν Αθήναις, μνημόσυνον υπέρ του τόσον αγρίως δολοφονηθέντος οπλαρχηγού.

                          Π.Δ. Γλιάτας