ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

Η βρυσομάνα του χωριού. Η παλιά βρύση ή Ξερόβρυση

Για να μπορέσει κάποιος να γυρίσει πίσω στο χρόνο και να δει την γέννηση ενός χωριού και την πορεία του στο χρόνο, πρέπει να έχει πολλούς συμμάχους σε αυτό του το ταξίδι . Πρέπει να ψάξει σε γραπτές πηγές, σε αρχαιολογικές έρευνες και ακόμα ακόμα στην προφορική παράδοση, που σε κάθε κοινωνία λίγο ή πολύ υπάρχει και δίνει πολύτιμες πληροφορίες. Αυτό τον δρόμο ακολουθήσαμε και εμείς προσπαθώντας να μάθουμε πως πήρε το όνομα του το χωριό μας.
Παρατηρώντας την περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας, βλέπουμε πως είναι μία από τις παλαιότερα κατοικημένες περιοχές της Ελλάδας, με λείψανα οργανωμένης κατοίκησης, ήδη από την Νεολιθική εποχή ( 4η Χιλ – 2500 π. Χ. ). Την Πρωτοελλαδική εποχή 2600 – 2200π.Χ. μαρτυρούντε τα πρώτα λείψανα κατοίκησης κοντά στο χωριό μας. Συγκεκριμένα, στην περιοχή του Λαγού βρέθηκαν από την αρχαιολογική έρευνα σημαντικά ευρήματα που δείχνουν σπουδαίο οικισμό. Την αμέσως επόμενη περίοδο 2200 – 1600 π. Χ. στην αγροτική περιοχή του χωριού, "Τσούκα" δημιουργείται ο τύμβος. Ο πληθυσμός της περιοχής άρχισε να αυξάνεται σημαντικά και να δημιουργεί έναν λαμπρό πολιτισμό την εποχή που ο Άνω Εγκλιανός φιλοξενούσε το οικονομικό κέντρο της περιοχής γνωστό σήμερα ως Ανάκτορο του Νέστορα 1600 – 1100 π. Χ. Μετά έρχονται οι σκοτεινοί χρόνοι, το μόνο που γνωρίζουμε για την εποχή αυτή είναι ότι η περιοχή συνέχισε να κατοικείται χωρίς όμως να παράγει κάτι αξιόλογο στον πολιτισμό της.
Την εποχή της Ρωμαιοκρατίας 31 π. Χ. – 400μ.Χ.υπάρχει αξιόλογος οικισμός στο Κατωχώρι  νότια του χωριού. Μέχρι σήμερα μπορεί κάποιος να διακρίνει εκεί κατάλοιπα κτισμάτων της εποχής αυτής. Αρχαιολόγοι από την εποχή του Blegen και του Μαρινάτου έχουν κάνει πολλές φορές επιφανειακές έρευνες και έχουν διαπιστώσει την κατοίκηση των τριών αυτών περιοχών δίπλα στο χωριό μας. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει βεβαιώσει την αρχή της κατοίκησης του χωριού μας στη σημερινή του θέση αυτή την περίοδο, αφού στη θέση του σημερινού νεκροταφείου έχουν βρεθεί ταφές και άλλα κτερίσματα της Ρωμαικής Εποχής.  Την εποχή της καθόδου των Σλάβων 8ος – 10ος αι μ. Χ. η νότια Πελοπόννησος δέχεται σημαντικό αριθμό εποίκων οι οποίοι όμως αφομοιώνονται πλήρως από τον ντόπιο πληθυσμό και το μόνο που μαρτυρεί στους επόμενους αιώνες την εγκατάσταση τους στον τόπο μας είναι τα διάφορα τοπωνύμια που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούμε (πχ. Πάνιτσα - Κουβέλι - Τσαντίλου, Αγορέλιτσα κ.α.). Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ πως στις μέρες μας έχουν διατηρηθεί ονομασίες αγροτικών περιοχών του χωριού μας Σλαβικής και Τουρκικής ρίζας, μάρτυρες του περάσματος αυτών των φυλών από τον τόπο, επιβεβαιώνοντας την συνεχή κατοίκηση της περιοχής που μπόρεσε έτσι να διατηρήσει αυτά τα τοπωνύμια. Μπορούμε όμως με βεβαιότητα να πούμε πως οι επόμενες μεταναστεύσεις πληθυσμών στην περιοχή ήταν αυτές που διαμόρφωσαν το χωριό στην σημερινή του μορφή.
Μετά την άλωση της Πόλης και την κατάκτηση των εδαφών της ελλαδικής χερσονήσου, η περιοχή μας πήρε έναν άλλο δρόμο που μας είναι γνωστός και από γραπτές πλέον πηγές. Οι πεδινές περιοχές προτιμήθηκαν από Οθωμανούς εποίκους σαν πιο εύφορες, προσοδοφόρες και πιο κοντά στην θάλασσα που ήταν ο πιο εύκολος δρόμος για επικοινωνία.( αν και η πρακτική αυτή παρατηρείται και απο προηγούμενους κατακτητές).  Οι ορεινές δέχθηκαν περισσότερους σκλαβωμένους πληθυσμούς που μετανάστευσαν από τα πεδινά για να αποφύγουν τον ραγιαδισμό -κατά το δυνατόν- και σιγά, σιγά να δημιουργήσουν τις πρώτες ομάδες κλεφτών και αρματολών. Η περιοχή του χωριού μας σαν ιδιαίτερα έφορος τόπος προφανώς δέχθηκε Οθωμανούς .



Αν λάβουμε υπόψη μας την προφορική παράδοση που θέλει το χωριό μας να πήρε το όνομα του από τον πύργο του Αγά τότε ίσως ο πύργος αυτός να δημιουργήθηκε την εποχή αυτή.
Τι πύργος όμως ήταν αυτός; Το μυαλό κάποιου μπορεί να φανταστεί πολλές μορφές πύργων, το πιθανότερο όμως είναι να ήταν ένα πυργόσπιτο σαν τους γνωστούς μας Μανιάτικους πύργους οι οποίοι άλλωστε υπήρχαν σε πολλά μέρη της Μεσσηνίας, στην πόλη των Γαργαλιάνων και αλλού. Ένα άλλο ερώτημα που γεννάται είναι γιατί να έδωσε ο δικός μας πύργος το όνομα του στο χωριό και δεν το έδωσαν και κάποιοι άλλοι; Η προφορική παράδοση μας δίνει την εκδοχή ότι αυτό έγινε για το λόγο ότι γύρω από το χωριό μας την εποχή αυτή υπήρχαν ολιγομελείς οικισμοί με δικά τους εκκλησάκια, νεκροταφεία και ότι άλλο ήταν απαραίτητο σε μια τόσο μικρή κοινωνία της εποχής. Τέτοιοι οικισμοί ήταν στην Τσούκα στου Κουλουγλη στο Κατωχώρι στην περιοχή του Αγιονικόλα ίσως, και άλλου. Όλοι αυτοί λοιπόν είχαν σαν σημείο αναφοράς το μέρος που έμενε αυτός που μπορούσε να τους ελέγχει, δηλαδή ο Οθωμανός αφέντης τους. Έτσι όταν ήθελαν να πουν ότι θα πάμε στον οικισμό που έμενε ο Οθωμανός έλεγαν πάμε στον Πύργο. Εδώ, πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Πύργος σαν οικισμός, εκτεινόταν γύρω από την ξερόβρυση, δηλαδή από την περιοχή του μοναστηριού προς το σημερινό χωριό και από κει μέχρι την Αγία Παρασκευή, όπου ανάμεσα σε αυτά τα δύο συναντάμε το τοπωνύμιο "Παλιόπυργας" πάνω ακριβώς από το σημείο που είναι η παλιά βρύση της Ξερόβρυσης. Πώς όμως ξέρουμε ότι ο πύργος υπήρχε την εποχή αυτή;  Αμέσως μετά το τέλος της λεγόμενης πρώτης τουρκοκρατίας 1460 – 1684 μ. Χ. υπάρχουν δύο απογραφές των Ενετών (1684 – 1715 μ. Χ.) για τον πληθυσμό του χωριού μας και για τις εκκλησίες του, που αναφέρεται το χωριό με το όνομα Πύργος (ούτε Πυργάκι ούτε κάτι άλλο...)
Οι προφορικές παραδόσεις
Κάποιες άλλες παλιές προφορικές παραδόσεις αναφέρουν ότι στο χωριό μας υπήρχαν δύο αγάδες με δυο πύργους. Ο κάτω πύργος που βρισκόταν στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται "Παλιόπυργας" στην Ξερόβρυση και ο άλλος πάνω από την πλατεία του χωριού. Το όνομα όμως παλιόπυργας παραπέμπει σε κάτι το παλιό- προηγούμενο που προϋπήρχε- και μετά δημιουργήθηκε ο άλλος πύργος που κατά παράδοση βρισκόταν πάνω από την πλατεία όπως είπαμε. Το μόνο σίγουρο είναι πως το χωριό την εποχή του 1821 βρισκόταν γύρω από την σημερινή πλατεία με μία επέκταση προς την Ξερόβρυση και όχι στην παλιά του θέση. Έτσι αν θέλουμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα μπορούμε να πούμε πως την πρώτη τουρκοκρατία το χωριό βρισκόταν στην περιοχή της ξερόβρυσης και μέχρι το τέλος της δεύτερης επεκτεινόταν προς τα πάνω.
Η αιτία της μετοίκησης
Ο λόγος αυτής της απότομης επέκτασης το πιθανότερο είναι να ήταν τα πλούσια υπόγεια νερά που υπάρχουν κάτω από το χωριό και τα παλιά χρόνια που δεν υπήρχε δίκτυο ύδρευσης έκαναν κάθε σπίτι και κάθε αυλή να έχει το δικό της πηγάδι. Το νερό είναι ή αιτία κατά την γνώμη μας που έφερε το χωριό στην σημερινή του θέση. Αν εξαιρέσουμε τις γενικότερες μεταναστεύσεις της περιοχής, μιας και είναι δύσκολο έως απίθανο να γνωρίζουμε τι έγινε όλους αυτούς τους αιώνες στο χωριό μας και γύρω από αυτό και γνωρίζοντας τους προγενέστερους οικισμούς ( Λαγού, Κατωχωρι, Τσουκα κ.α.) που υπήρχαν και το νερό είναι λίγο και σε μερικές περιοχές έχει στερέψει ( π.χ. Κατωχώρι και πολύ πρόσφατα στου Λαγού ) μπορούμε να πούμε πως η περιοχή της Ξερόβρυσης ήταν η πιο ελκυστική. Αργότερα όμως με την αύξηση του πληθυσμού ήταν πολύ μικρή. Έτσι έπρεπε να βρουν περισσότερο χώρο με περισσότερο νερό . Ευτυχώς για αυτούς δεν χρειάστηκε να πάνε μακριά μιας και το μέρος πάνω από την ξερόβρυση (όπως την λέμε σήμερα γιατί τότε δεν ήταν ξερή η βρύση) ήταν και είναι πλούσιο σε υπόγεια νερά.
Επίλογος
Έτσι έφτασε το χωριό μας σε αυτή τη θέση με κάποιες οικογένειες να έχουν τη ρίζα τους από την εποχή εκείνη και κάποιες άλλες ( οι περισσότερες ) να έχουν έρθει από άλλα μέρη, πιο ορεινά και πιο άγονα, μετά την απελευθέρωση. Το σημαντικό για μας είναι ότι εμείς πλέον αποτελούμε το παρόν αυτού του χωριού και στα χέρια μας κρατάμε το μέλλον του. Όλοι αυτοί που πέρασαν όλους αυτούς τους αιώνες, το διαμόρφωσαν και το έφτασαν σε αυτή τη θέση αφήνοντας την δική τους σφραγίδα στην πορεία του ανά τους αιώνες. Τώρα, ο Θεός θέλησε εμείς να το έχουμε για να το παραδώσουμε στους επόμενους. Στο χέρι μας είναι το πώς.
.