Η Ελλάδα των άδειων χωριών. Πύργος Τριφυλίας: Από την ακμή στη σιωπή.

 Η σιωπή της υπαίθρου και ο κίνδυνος να χαθεί ένα κομμάτι της ψυχής μας.

Ο Πύργος Τριφυλίας κάποτε έσφυζε από ζωή. Στο χωριό λειτουργούσε σχολείο που φιλοξενούσε δεκάδες παιδιά – δύο, τρεις τάξεις γεμάτες φωνές και χαμόγελα. Τα καφενεία ήταν γεμάτα καθημερινά, όχι μόνο από ηλικιωμένους, αλλά και από νέους, εργάτες, γεωργούς, νοικοκυρές που αντάλλασσαν νέα και ιδέες. Οι γιορτές και τα πανηγύρια κρατούσαν μέρες, με χορούς, εκδρομές, εκδηλώσεις και γέλια που αντηχούσαν στις πλαγιές.

Οι αγροί ήταν γεμάτοι χέρια, τα περιβόλια καλλιεργούνταν, και κάθε σπίτι είχε τον ρυθμό του. Το χωριό λειτουργούσε σαν οργανισμός: ζωντανός, αλληλέγγυος, αυτάρκης.

Σήμερα, στον ίδιο αυτό τόπο, οι αυλές είναι κλειστές....................

Το σχολείο είναι άδειο. Η πλατεία, που κάποτε δεν χωρούσε κόσμο, τώρα έχει μόνο μερικές σκιές ηλικιωμένων. Οι φωνές έγιναν σιωπή, τα σπίτια έγιναν εξοχικές κατοικίες που ανοίγουν μόνο το καλοκαίρι. Οι άνθρωποι που έμειναν, παλεύουν να κρατήσουν τη σπίθα ζωντανή.

Η διαφορά είναι θλιβερή. Δεν είναι μόνο πληθυσμιακή – είναι συναισθηματική, πολιτισμική, ανθρώπινη. Είναι η μετάβαση από μια κοινότητα με παλμό, σε έναν τόπο που μοιάζει να περιμένει σιωπηλά το τέλος του.

Το σχολείο που σώπαινε πρώτο

Το παλιό σχολείο του Πύργου, χτισμένο λίγο έξω από το κέντρο του χωριού, στέκει σιωπηλό. Στεγνό από φωνές, αλλά ποτισμένο με μνήμες. Εκεί που κάποτε ακούγονταν τραγούδια και απαγγελίες, σήμερα μπαίνει μόνο ο ήλιος από τα σπασμένα τζάμια. Το σχολείο δεν ήταν απλώς χώρος μάθησης· ήταν κέντρο ζωής, ελπίδας και μέλλοντος.

Το κλείσιμό του δεν είναι απλώς πρακτικό γεγονός — είναι συμβολική απώλεια. Είναι σαν να χάθηκε η παιδική ψυχή του τόπου.

Καφενεία που επιμένουν μέσα στη μοναξιά.

Τα καφενεία ανοίγουν, αλλά με λίγες παρέες, και αυτές περισσότερο από ηλικιωμένους. Οι κουβέντες δεν είναι πια για το αύριο· είναι για το χθες. Παλιοί φίλοι, παλιές ιστορίες, ένας καφές που κρατά όσο και η μνήμη.

Η ζωντάνια που κάποτε έδενε τους ανθρώπους χάνεται. Οι νέοι λείπουν. Κι αυτοί που μένουν, μετρούν σιωπηλά τις μέρες.

Αγροτικοί δρόμοι που πληγώνουν τη ζωή

Οι αγροτικοί δρόμοι είναι ένα άλλο τραύμα. Στον Πύργο, όπως και σε δεκάδες άλλα χωριά, οι δρόμοι προς τα χωράφια είναι σε κακή κατάσταση. Χωματόδρομοι γεμάτοι λακκούβες, πλημμυρισμένοι τον χειμώνα, επικίνδυνοι και αδιάβατοι.

Ο δρόμος για τον αγρότη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι εργαλείο δουλειάς, είναι ο καθημερινός του μόχθος. Είναι ο μόνος τρόπος να φτάσει στη γη του, στον κόπο του, στο εισόδημά του. Κι όμως, χρόνο με τον χρόνο, παραμένει ξεχασμένος, σαν να μην αξίζει καν την αξιοπρέπεια της πρόσβασης.

Όταν η κοινότητα διαλύεται, διαλύεται και η Δημοκρατία.

Η εγκατάλειψη των χωριών δεν αφορά μόνο την οικονομία ή την καθημερινότητα αφορά τη δημοκρατία. Όταν ο κάτοικος του χωριού δεν έχει πού να απευθυνθεί, όταν η φωνή των ανθρώπων δεν φτάνει πια στα κέντρα των αποφάσεων, οι ανάγκες τους χάνονται στη σιωπή.Ουσιαστικά παύει να συμμετέχει. Και όταν ο πολίτης παύει να συμμετέχει, η δημοκρατία παύει να είναι δημοκρατία — γίνεται μηχανισμός χωρίς ψυχή.

Η φωνή του χωριού σβήνει πρώτα πολιτικά και μετά φυσικά. Κανείς δεν παλεύει για το χωριό όταν δεν υπάρχει εκπροσώπηση. Η ισονομία καταρρέει κι ο πολίτης της περιφέρειας γίνεται πολίτης δεύτερης κατηγορίας.

Καποδίστριας και Καλλικράτης: Μεταρρυθμίσεις χωρίς ψυχή

Η αποξένωση αυτή επιταχύνθηκε από τα διοικητικά σχέδια Καποδίστριας και Καλλικράτης.

Με τον Καποδίστρια (1997), οι μικρές κοινότητες συγχωνεύθηκαν σε δήμους. Η τοπική αυτονομία χάθηκε. Οι άνθρωποι που ήξεραν από κοντά τα προβλήματα και τις ανάγκες του τόπου τους, δεν είχαν πλέον λόγο.

Με τον Καλλικράτη (2010), τα πράγματα χειροτέρεψαν. Οι νέοι, γιγαντιαίοι δήμοι συγκέντρωσαν την εξουσία στις έδρες τους — συνήθως σε μεγάλες κωμοπόλεις ή πόλεις, πολλές φορές μακριά από τα απομονωμένα χωριά. Ο Πύργος Τριφυλίας δεν έχει πια φωνή στις αποφάσεις. Έγινε μια «τοπική κοινότητα» χωρίς δύναμη, χωρίς πόρους, χωρίς δυνατότητα δράσης. Πολλές φορές, οι αποφάσεις παίρνονται χωρίς καν να ερωτηθούν οι κάτοικοι. Κι έτσι η Δημοκρατία φεύγει σιωπηλά, μαζί με τους ανθρώπους.

Μια πατρίδα που ξεχνά τις ρίζες της.

Αν τα χωριά χαθούν, δεν θα χαθεί μόνο η γεωγραφία τους. Θα χαθούν οι ιστορίες τους, οι μυρωδιές τους, οι φωνές που τα έχτισαν. Θα χαθεί ένα κομμάτι της πατρίδας μας.

Ο Πύργος Τριφυλίας —και τόσα ακόμα χωριά— δεν ζητούν ελεημοσύνη. Ζητούν σεβασμό. Ζητούν προσοχή. Ζητούν παρουσία. Να μη μείνουν μόνο αναμνήσεις σε κάποιες φωτογραφίες, αλλά να συνεχίσουν να υπάρχουν — ζωντανά, με παιδιά, με γιορτές, με όνειρα. Ίσως ήρθε η ώρα να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τα χωριά. Όχι σαν τουρίστες. Αλλά σαν άνθρωποι που θυμούνται. Που αγαπούν. Που πονάνε. Και που δεν αφήνουν κανέναν πίσω.

ΑΥΡΗΛΙΩΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του ΆΓΓΕΛΟΥ