Η σωστή λίπανση της ελιάς

Είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα να περιγραφεί η ορθή λίπανση της ελιάς σε λίγες φράσεις. Σήμερα, το κόστος των λιπασμάτων κατευθύνει τον ελαιοκαλλιεργητή στην υπολίπανση που θα έχει αρνητικές συνέπειες για τη συχνότητα και την πυκνότητα καρποφορίας τα επόμενα χρόνια. Ελαιόδεντρα που δεν λιπάνθηκαν για τρία έτη με άζωτο (Ν) σε μέτριας γονιμότητας εδάφη κατέληξαν σε μειωμένη βλαστική ανάπτυξη και πολύ μειωμένη παραγωγή ελαιοκάρπου (ή σε καρποφορία κάθε λίγα χρόνια και όχι κάθε δεύτερη χρονιά).
Οι ποσότητες που δίνονται ανά δέντρο είναι ενδεικτικές, καθώς στόχος θα είναι μια καλή ετήσια βλάστηση, καλό χρώμα των φύλλων, μειωμένη φυλλόπτωση την άνοιξη, καλό μέγεθος καρπών και ελαιοπεριεκτικότητα.
Φυσικά, η πυκνότητα φύτευσης και το μέγεθος των δέντρων είναι ύψιστης σημασίας. Οι ποσότητες δίνονται για κανονικές φυτεύσεις ελαιώνων, ήτοι περίπου 30 δέντρα στο στρέμμα.
Ξηρική καλλιέργεια σε άγονο έδαφος (ελάχιστη ανάπτυξη ζιζανίων τον χειμώνα κάτω από τα δέντρα και μακριά από αυτά)
Εδώ, είναι ουσιαστική η εφαρμογή αζώτου και από πάνω του οργανικής ουσίας γύρω από τον κορμό του δέντρου στα τέλη Φεβρουαρίου ή τον Μάρτιο ή πιο νωρίς, ανάλογα με τις βροχοπτώσεις της περιοχής. Κάλιο θα εφαρμοστεί στην ίδια περιοχή μόνο όταν αναμένεται παραγωγή καρπών. Όσον αφορά τις ποσότητες, συνιστάται έως 500 γρ. άζωτο (το άζωτο πάντα πριν από βροχή) και έως 500 γρ. κάλιο στο δέντρο. Βόρακας μπορεί να σκορπιστεί κάτω από την κόμη με έως 200 γρ./δέντρο κάθε τρία χρόνια (και πάντως <10 κιλά στο στρέμμα).

Ξηρική καλλιέργεια σε γόνιμο έδαφος (αρκετές βροχοπτώσεις, πολλά ζιζάνια)

Εφόσον τεμαχίζονται τα κλαδευτικά εντός του ελαιώνα, οι εκροές θρεπτικών είναι κύρια με τους καρπούς. Εδώ, στο τέλος του χειμώνα 500 γρ. άζωτο και 500 γρ. κάλιο στο δέντρο είναι αρκετά τις χρονιές παραγωγής. Τις χρονιές ακαρπίας 300 γρ. άζωτο στο δέντρο μπορεί να είναι αρκετά. Δείκτης θα είναι η υγεία των φύλλων και η νέα βλάστηση που δημιουργήθηκε την προηγούμενη χρονιά. Ο βόρακας όπως ανωτέρω. Στις ξηρικές καλλιέργειες με τυχόν ψεκασμούς μπορούν να εφαρμοστούν υδατοδιαλυτό βόριο (Β) τον Μάρτιο πριν από την άνθιση και υδατοδιαλυτός φώσφορος (Ρ) τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο.
Αρδευόμενη καλλιέργεια για παραγωγή ελαιολάδου
Εδώ, η άρδευση γίνεται αραιά, ενώ η υγρασία του εδάφους πρέπει να είναι ικανοποιητική από τον Μάρτιο και όλη την άνοιξη και αργά το καλοκαίρι έως τον Οκτώβριο. Αυτές τις περιόδους είναι απαραίτητο να είναι διαθέσιμα και τα θρεπτικά των λιπασμάτων. Έτσι, το 60%-70% του αζώτου και του καλίου πρέπει να εφαρμόζονται από τα τέλη του χειμώνα επί της περιοχής άρδευσης και όχι σκορπιστά παντού. Το υπόλοιπο άζωτο και κάλιο πρέπει να εφαρμοστούν με την άρδευση τον Μάιο-Ιούνιο και στα μέσα-τέλη Αυγούστου.
Όσον αφορά τις ποσότητες, συνιστάται μέχρι 500 γρ. άζωτο (υψηλότερη αποτελεσματικότητα από τις ξηρικές καλλιέργειες) τη χρονιά ακαρπίας και 500 γρ. άζωτο και 500 γρ. κάλιο τη χρονιά καρποφορίας. Ο βόρακας όπως περιγράφηκε ανωτέρω. Διαφυλλικές εφαρμογές βορίου και φωσφόρου την άνοιξη και αζώτου και καλίου τέλη καλοκαιριού βοηθούν στην υψηλότερη και τακτικότερη παραγωγή (σε συνδυασμό με ετήσιο κλάδεμα), καθώς και στην καλύτερη ανάπτυξη των καρπών και λειτουργία των φύλλων.
Αρδευόμενη καλλιέργεια για παραγωγή βρώσιμης ελιάς
Εδώ, ιδιαίτερα με τις πράσινες ελιές και με την ποικιλία Καλαμών, η παραγωγή καρπών είναι τακτική (σχεδόν κάθε έτος), άρα και οι φροντίδες αρκετά πιο εντατικές. Η εφαρμογή των θρεπτικών θα γίνει όπως περιγράφηκε ανωτέρω για τις αρδευόμενες ελαιοκαλλιέργειες, αλλά σε μεγαλύτερες ποσότητες.
Δεν θεωρώ ότι υπάρχει ελαιώνας που να απαιτεί πάνω από 700 γρ. άζωτο και 700 γρ. κάλιο ανά δέντρο, ήτοι <20 κιλά από κάθε στοιχείο στο στρέμμα, ακόμα και τις χρονιές με καλή παραγωγή, καθώς για να επιτευχθεί καλό μέγεθος καρπού, το δέντρο έχει κλαδευτεί εντατικά κάθε έτος, άρα έχει και μικρότερη καρποφορούσα κόμη.
Φυσικά, αν παραμένουν τα κλαδευτικά εντός του ελαιώνα θρυμματισμένα ή αν γίνεται χλωρή λίπανση (στους ελαιώνες που συγκομίζονται πράσινες ελιές κάθε έτος) ή αν εφαρμόζεται οργανική ουσία, οι ανάγκες σε άζωτο είναι πολύ μικρότερες. Ο βόρακας και οι διαφυλλικοί ψεκασμοί μπορούν να βοηθήσουν και γίνονται όπως περιγράφηκε ανωτέρω.
Όπως έγινε φανερό, τα πλήρη λιπάσματα δεν είναι χρήσιμα για τη δενδροκομία και καλό θα ήταν να εφαρμόζονται οι αναγκαίες ποσότητες θρεπτικών με απλά λιπάσματα. Η οργανική ουσία είναι ουσιώδης όπου μπορεί να εφαρμοστεί ή να δημιουργηθεί (με τα κλαδευτικά και τη χλωρή λίπανση), καθώς έδαφος με περισσότερη οργανική ουσία έχει καλύτερα χαρακτηριστικά και είναι πιο παραγωγικό.
Τέλος, οι βιοδιεγέρτες σήμερα θεωρούνται εργαλείο για την καλύτερη λειτουργία του εδάφους και των ριζών και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αβιοτικών και βιοτικών καταπονήσεων.
Η σημασία και η χρησιμότητα των ανόργανων θρεπτικών της λίπανσης
Μόνο με φυλλοδιαγνωστική ανάλυση η διαπίστωση έλλειψης κάποιου στοιχείου
Ποια είναι, όμως, τα πιο σημαντικά ανόργανα θρεπτικά στοιχεία για τη λίπανση της ελιάς;
Παρακάτω παρουσιάζονται τα πιο βασικά στοιχεία και οι περιπτώσεις χρήσης τους.

Άζωτο (Ν) για τα φύλλα
Το άζωτο είναι το συστατικό των ενζύμων και της χλωροφύλλης και, επομένως, το κύριο ανόργανο θρεπτικό των βλαστικών τμημάτων του δέντρου. Είναι το στοιχείο που στηρίζει τη λειτουργία των φύλλων, ώστε αυτά να παράγουν τους υδατάνθρακες που υποστηρίζουν το δέντρο, αλλά και όλα τα ζώα του πλανήτη.
Η ελιά είναι απαιτητική σε άζωτο, αλλά υπάρχουν και διαφορετικές απόψεις. Ουσιαστικά, στην ελιά θέλουμε μια ετήσια βλάστηση 10-30 cm, φύλλα με σκούρο πράσινο χρώμα και παρόντα και λειτουργικά στον περσινό και φετινό βλαστό την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Αν λείπει το άζωτο ή είναι περιορισμένο, τα παλαιότερα φύλλα γηράζουν και στέλνουν το περιεχόμενο αζώτου αυτών στα νέα φύλλα και στην τυχόν καρποφορία, και, στο τέλος, αποκόπτονται και πέφτουν. Αν χαθούν τα φύλλα, σπάνια διαμορφώνονται ανθοφόροι οφθαλμοί σε εκείνα τα γόνατα των βλαστών. Επίσης, αν αναπτύσσονται πολλοί καρποί στο ελαιόδεντρο, τότε οι ανάγκες σε άζωτο είναι υψηλές, καθώς ο ελαιόκαρπος είναι πλούσιος σε άζωτο σε σχέση με όλους τους νωπούς καρπούς.
Επομένως, για την καλή λειτουργία των φύλλων, την ικανή βλάστηση και την ικανοποιητική παραγωγικότητα του ελαιοδέντρου, το άζωτο θεωρείται από τους περισσότερους ερευνητές το κυριότερο ανόργανο θρεπτικό που πρέπει να είναι διαθέσιμο στο δέντρο από τον Μάρτιο έως τον Οκτώβριο.
Φώσφορος (Ρ) κυρίως για άγονα εδάφη
Ο φώσφορος υπάρχει σε ελάχιστες οργανικές ουσίες στο φυτικό κύτταρο. Δεν υπάρχουν μεγάλες ποσότητες αυτού του στοιχείου στον καρπό και στα κλαδευτικά και, επομένως, οι ανάγκες της ελιάς σε φώσφορο είναι περιορισμένες. Στα περισσότερα εδάφη της Ελλάδας, δεν θα υπάρξει ποτέ έλλειψη φωσφόρου στα ώριμα παραγωγικά δέντρα είτε λόγω πλούσιων λιπάνσεων τα προηγούμενα έτη με τα πλήρη βασικά λιπάσματα είτε λόγω μερικής διαθεσιμότητας μέσω της δράσης της οργανικής ουσίας και των εδαφικών μικροοργανισμών.
Είναι αξιολύπητο το γεγονός ότι από πολλές δεκαετίες η εφαρμογή φωσφόρου στους ελαιώνες ήταν υψηλή, καθώς η αποτελεσματικότητα αυτής της εφαρμογής ήταν ελάχιστη (<20%) λόγω δέσμευσης στο έδαφος και μη διαθεσιμότητάς του, καθώς και λόγω διάβρωσης, υποβοηθούμενη από την αναμόχλευση των επικλινών εδαφών που, κυρίως, καλλιεργούνταν η ελιά επί αιώνες.
Σε όλους τους ελαιώνες με σχετικά γόνιμο έδαφος, η εφαρμογή φωσφόρου μάλλον είναι περιττή, ενώ στα άγονα εδάφη η οργανική ουσία είναι πιο χρήσιμη από την εφαρμογή φωσφορικών λιπασμάτων. Το ορθό, βέβαια, είναι να μην «κλέβουμε» από το έδαφος. Έτσι, εφαρμογή διαφυλλικά ή με υδρολίπανση (στα αρδευόμενα) ή τοπικά χωρίς σκόρπισμα 2-3 μονάδων φωσφόρου το έτος είναι υπεραρκετή για μια επιτυχημένη ελαιοκαλλιέργεια.
Ο φώσφορος βοηθά στην ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των νέων δέντρων. Όμως, αν τα νεαρά δέντρα έχουν πολύ φώσφορο διαθέσιμο γύρω από τις ρίζες, δεν θα αναπτυχθούν μυκόρριζα που συμβιώνουν με τις ρίζες και βοηθούν στην απορρόφηση φωσφόρου από το έδαφος, αλλά βοηθούν και σε πολλές άλλες λειτουργίες των ριζών. Τι είναι σωστό, λοιπόν; Να εφαρμόσω φώσφορο κατά τη φύτευση ή την προετοιμασία πριν από τη φύτευση ή να ενσωματώσω λίγη οργανική ουσία ή και έτοιμα σκευάσματα με μυκόρριζα;
Κάλιο (Κ) για τον καρπό
Το κάλιο είναι το κύριο στοιχείο που συσσωρεύεται μέσα στα χυμοτόπια των φυτικών κυττάρων και διατηρεί το ωσμωτικό και τη σπαργή τους. Στους καρπούς είναι το ανόργανο συστατικό που βοηθά στην ανάπτυξη του καρπού. Ακόμα, το κάλιο α) θεωρείται το συστατικό που βοηθά στην καλύτερη ελαιοποίηση του καρπού, άρα και στην αύξηση της παραγωγής ελαίου με την παραγωγή καρπών, και β) είναι το στοιχείο που βοηθά στην αντιμετώπιση της θερμικής και υδατικής καταπόνησης, κάνοντας τα φύλλα του καλά «ταϊσμένου» με κάλιο ελαιοδέντρου να λειτουργούν καλύτερα με αντίξοες καιρικές συνθήκες που συμβαίνουν κυρίως κατά το θέρος.
Προφανώς, η καλιούχος λίπανση είναι απαραίτητη όταν αναμένεται καλή παραγωγή καρπών και όταν αναπτύσσονται πολλοί καρποί στο δέντρο.
Βόριο (Β) για τα άνθη και την καρπόδεση
Το βόριο έχει βρεθεί να λείπει από τα εδάφη σε όλες σχεδόν τις ελαιοκομικές περιοχές της Ελλάδας. Από κάποιους θεωρείται ότι μαζί με το άζωτο αποτελούν τα απαραίτητα θρεπτικά για την ελιά πέρα από οτιδήποτε άλλο. Το βόριο βοηθά στην ανάπτυξη των ανθέων, στην άνθιση και στην καρπόδεση.
Η έλλειψη βορίου πολύ συχνά καταλήγει σε πολλά άγονα άνθη (αρσενικά, χωρίς ύπερο), που φυσικά δεν δίνουν καρπό. Οι παραγωγοί το έχουν κατανοήσει και εφαρμόζουν τακτικά βόριο άλλοτε σε ασήμαντες ποσότητες και άλλοτε σε ικανές ποσότητες. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή, καθώς σε μεγάλες ποσότητες είναι τοξικό.
Λοιπά θρεπτικά
Στα περισσότερα εδάφη κανένα άλλο θρεπτικό δεν απαιτείται για την ελιά τακτικά. Μόνο η φυλλοδιαγνωστική ανάλυση μπορεί να δείξει την τυχόν έλλειψη κάποιου στοιχείου και να υποστηρίξει την απόφαση για εφαρμογή του ή όχι. Σίγουρα, δεν πρέπει να «κλέβουμε» από το έδαφος. Αντίθετα, το πιο γόνιμο έδαφος δίνει και πιο παραγωγικό ελαιώνα.
του Γιώργου Νάνου, καθηγητή Δενδροκομίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Πηγή - ypaithros.gr