Η κρίση και η φυγή των νέων επιστημόνων

 Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη

Πληθαίνουν τα δημοσιεύματα στον ελληνικό και ξένο Τύπο για τη φυγή Ελλήνων νέων επαγγελματιών και επιστημόνων στο εξωτερικό, συνεπεία της οικονομικής κρίσεως. Πάντοτε γινόταν λόγος για τους Ελληνες επιστήμονες που «διαπρέπουν στο εξωτερικό», και των οποίων η πατρίδα «στερείται τις υπηρεσίες» ή «δεν ευνοεί την επιστροφή». Η κρίση όμως ενίσχυσε το ρεύμα φυγής και δυσχέρανε τις συνθήκες επιστροφής αυτών που θα την επιθυμούσαν. Το θέμα προσεγγίζεται συχνά με όρους εντυπωσιοθηρικούς και αξίζει μιας ψυχραιμότερης προσεγγίσεως. Κατ’ αρχάς το φαινόμενο πρέπει να τοποθετηθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Η πικρή αλήθεια είναι ότι εάν αυτοί.................
οι επαγγελματίες, οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες είχαν παραμείνει στην Ελλάδα ή μετά σύντομη παραμονή στο εξωτερικό είχαν επιστρέψει εκεί, πιθανότατα να μην είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν τις γνώσεις και να αναπτύξουν τα χαρίσματα, για τα οποία έγιναν αργότερα διάσημοι. Αν επιστρέψουν, συχνά αυτή η απόφαση καταλήγει σε μία οιονεί «αποστρατεία». Είναι μάλλον ανεδαφικό να ελπίζει κανείς ότι ένα ελληνικό πανεπιστήμιο θα μπορούσε να ανταγωνισθεί επί ίσοις όροις τα καλύτερα πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών ή ότι μια ελληνική επιχείρηση μπορεί να προσφέρει τις ευκαιρίες που προσφέρει μια γερμανική πολυεθνική. Τούτο όμως δεν είναι μόνον ζήτημα μεγέθους και υποδομών. Ο νεποτισμός, η πελατειοκρατία και η κομματοκρατία διαβρώνουν τις καλές προθέσεις και ακυρώνουν κάθε πατριωτισμό. Με όσες φιλοδοξίες και καλή διάθεση και αν εισέλθει κανείς, αργά ή γρήγορα θα έρθει αντιμέτωπος με μια «προκρούστεια κλίνη». Αν η Ελλάς δεν μπορεί να διαθέτει πανεπιστήμια όπως το Πρίνστον ή επιχειρήσεις όπως η Μάικροσοφτ, θα όφειλε να αναρωτηθεί πώς μια χώρα όπως η Φινλανδία με τον μισό πληθυσμό της Ελλάδος και χωρίς ιδιαιτέρους πλουτοπαραγωγικούς πόρους έχει να επιδείξει κορυφαίες επιδόσεις στον τομέα της εκπαιδεύσεως και μια εταιρεία όπως η Νόκια.
 Σαφώς και η κρίση επιτείνει το φαινόμενο της φυγής. Πολλοί βλέπουν σ’ αυτήν τον κίνδυνο μετατροπής σε έναν θανάσιμο φαύλο κύκλο. Οσο αυξάνεται η φυγή και αναβάλλεται η επιστροφή, τόσο μειώνεται ο αριθμός των ανθρώπων οι οποίοι θα μπορούσαν να αγωνισθούν και να αναστρέψουν τον ρου των αρνητικών εξελίξεων: να διακριθούν στον επιχειρηματικό στίβο, να βελτιώσουν το επίπεδο σπουδών στα πανεπιστήμια. Χάνει, επομένως, η Ελλάς τους ανθρώπους που θα μπορούσαν να την αναστήσουν; Η άποψη αυτή θα είχε βάση αν τα θεμέλια της κρίσεως ήταν αμιγώς οικονομικά και όχι και πολιτικοκοινωνικά. Η ενδεικτική αναφορά σε δύο πρόσφατες ειδήσεις, την γενναία αύξηση της κρατικής χρηματοδοτήσεως των πολιτικών κομμάτων και την καταψήφιση της τροπολογίας για την απελευθέρωση του ωραρίου των φαρμακείων αρκεί για να τεκμηριώσει κανείς τις συστημικές πολιτικές πτυχές της παρούσης κρίσεως. Η μάχη για τη σωτηρία της Ελλάδος λοιπόν δεν είναι δυνατόν να κερδηθεί από «ρομαντικούς» στον ιδιωτικό τομέα ή στο πανεπιστήμιο κόντρα σε ένα διεφθαρμένο, αναποτελεσματικό, αλλά πανίσχυρο κομματικό σύστημα. Υπό τις παρούσες δυσμενέστατες συνθήκες, είναι λογική και θεμιτή η παραμονή και ανέλιξη νέων επαγγελματιών και επιστημόνων εκτός των συνόρων, ώστε να αποφύγουν τις συντριπτικές συνέπειες της κρίσεως στη σταδιοδρομία και τη ζωή τους και να μπορούν να προσφέρουν περισσότερα στην ανάκαμψη αργότερα. Η επαγγελματική τους εμπειρία στο εξωτερικό θα τους έχει εν τω μεταξύ προσφέρει εγκυρότερη εποπτεία των ελληνικών αδυναμιών αλλά και προοπτικών. Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι Ελληνες εκτός και εντός Ελλάδος δεν έχουν ευθύνες. Η μάχη που επείγει να δοθεί και να κερδηθεί στο αμέσως προσεχές μέλλον θα λάβει χώρα στον πολιτικό στίβο. Το πραγματικό ερώτημα στο οποίο καλείται να δώσει απάντηση η ελληνική κοινωνία είναι η ανανέωση του ελληνικού κομματικού συστήματος και πολιτικού προσωπικού. Και ο χρόνος γι’ αυτό λιγοστεύει ταχύτατα.

* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ, στην Αγκυρα.