Hφαιστειακές εκρήξεις που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας

Μιλώντας για ηφαίστεια έχετε αναρωτηθεί ποτέ τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι εκρήξεις τους στην εξέλιξη της ιστορίας; Ποια θα ήταν άραγε η μοίρα της μινωικής Κρήτης , αν δεν είχε γίνει η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης; Και πως θα είχε δημιουργηθεί το πετρέλαιο αν δεν είχε γίνει μια ολόκληρη σειρά υποθαλάσσιων ηφαιστειακών εκρήξεων πριν από 93 εκατομμύρια χρόνια; Εδώ λοιπόν παραθέτουμε τις 10 πιο σημαντικές, με κριτήριο κυρίως τον τρόπο που επηρέασαν την εξέλιξή μας, εκρήξεις ηφαιστείων.


Ο «θάνατος» της θάλασσας που «γέννησε» το πετρέλαιο
Σύμφωνα με αμερικανούς και Κινέζους γεωλόγους, η πρώτη πιο σημαντική έκρηξη ηφαιστείου έγινε πριν από 260 εκατομμύρια χρόνια, νοτιοανατολικά της Κίνας στην επαρχία Emeishan. Η γιγαντιαία αυτή έκρηξη διασκόρπισε μισό εκατομμύριο κυβικά χιλιόμετρα λάβας και συνεπώς εξάλειψε οποιοδήποτε είδος θαλάσσιας ζωής στον πλανήτη.
Η δεύτερη εξίσου σημαντική και γιγαντιαία έκρηξη πραγματοποιήθηκε πριν από 93 εκατομμύρια χρόνια και ουσιαστικά αποτέλεσε μια ολόκληρη σειρά υποθαλάσσιων ηφαιστειακών εκρήξεων. Παρομοίως με τη πρώτη προκάλεσε την εξάλειψη όλης της θαλάσσιας ζωής, ενώ στέρησε τους ωκεανούς από οξυγόνο. Ωστόσο, οι εκρήξεις που εξαφάνισαν το οργανικό υλικό των μικροοργανισμών σε συνδυασμό με την απώλεια οξυγόνου, οδήγησαν στη δημιουργία πετρέλαιου.
Η μεγαλύτερη έκρηξη των τελευταίων 2 εκατομμυρίων ετών είναι η έκρηξη του ηφαιστείου Τόμπα στη Σουμάτρα της Ινδονησία πριν από 74.000 χρόνια, η οποία απελευθέρωσε 2.500 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος. Πολλοί θεωρούν τον «ηφαιστειακό χειμώνα» που επακολούθησε ως την απαρχή των φυλών του ανθρώπινου γένους, αφού αποδεκάτισε τους πληθυσμούς των ανθρωποειδών, τους απομόνωσε και ευνόησε την ανεξάρτητη εξέλιξή τους. Νέα ωστόσο ευρήματα που προέκυψαν από αναλύσεις του μάγματος αμφισβητούν την άποψη αυτή.
H αναδιαμόρφωση της Σαντορίνης και το τέλος της Μινωικής Κρήτης
Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θύρας στη Σαντορίνη υπολογίζεται πως έγινε γύρω στο 1500 π.Χ και θεωρείται μια από τις πιο ισχυρές εκρήξεις των ιστορικών χρόνων, αφού το νέφος που παρήχθη είχε ύψος 30 χιλιομέτρων και το τσουνάμι που ακολούθησε της έκρηξης προκάλεσε κύματα ύψους 35-250 μέτρα. Mάλιστα, οι κλιματικές επιδράσεις της έκρηξης φαίνεται να έφτασαν μέχρι τη Κίνα, μεγαλύτερη των τελευταίων 2 εκατομμυρίων ετών, ενώ οι συνέπειες του στον πολιτισμό της εποχής ήταν ολοσχερείς, αφού ουσιαστικά αποτέλεσε την αρχή του τέλους για τη μινωική Κρήτη.
Aίτνα και Βεζούβιος
Τα διάσημα ηφαίστεια της Ιταλίας έχουν καθορίσει κατά πολύ την ιστορία της, με την Αίτνα να παραμένει ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια της Γης, και την πρώτη έκρηξη της να υπολογίζεται στο μισό εκατομμύριο χρόνια πριν.
Οι εκρήξεις και των δυο ηφαιστείων έχουν καταγραφεί από ιστορικούς της εποχής, με πιο σημαντική αυτή του Πλίνιου του Νεότερου για την έκρηξη του Βεζούβιου στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ, που είχε τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες για τη Πομπηία. Μια έκρηξη, ίσως τη σημαντικότερη για την ιστορική μελέτη αφού «πάγωσε» την καθημερινότητα των αρχαίων Ρωμαίων και την έδωσε αυτούσια στους μελετητές.
Σύγχρονες εκρήξεις
Ηφαίστειο Laki της Ισλανδίας
Για οκτώ ολόκληρους μήνες παρουσίαζε δραστηριότητα το ηφαίστειο Laki της Ισλανδίας το 1784. Το νέφος που προκλήθηκε σκέπασε τη Βόρεια Ευρώπη και τμήμα της Βόρειας Αμερικής, ενώ η τέφρα που έφθασε στη στρατόσφαιρα οδήγησε σε μεταβολή των κλιματικών συνθηκών, όπως μάλιστα παρατήρησε τότε ο Βενιαμίν Φραγκλίνος σαν πρώτος διπλωματικός εκπρόσωπος της Αμερικής στο Παρίσι.
Ηφαίστεια Tambora και Krakatau στην Ινδονησία
Παρόμοια ήταν και τα αποτελέσματα της ενεργοποίησης τους ηφαιστείου Tambora στην Ινδονησία το 1816, με το νέφος να κρύβει τον ήλιο και να οδηγεί σε πτώση της θερμοκρασίας για τα επόμενα 4 χρόνια. Έτσι το 1816 ονομάστηκε «χρονιά χωρίς καλοκαίρι», γεγονός που αποτέλεσε έμπνευση για τον λόρδο Βύρωνα που έγραψε τη νουβέλα «Η σκοτεινιά».
Στην καλλιτεχνική δημιουργία επέδρασε η έκρηξη του ηφαιστείου Krakatau και πάλι στην Ινδονησία το 1883. Οι κόκκινες ανταύγειες που δημιουργήθηκαν στον ευρωπαϊκό ορίζοντα, κάτι το οποίο οφειλόταν στον εμπλουτισμό της ατμόσφαιρας με θειικές ενώσεις και διήρκεσε από τον Νοέμβριο του 1883 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1884, αποτυπώθηκε σε πολλούς ζωγραφικούς πίνακες της εποχής, ενώ για πρώτη φορά η έκρηξη αποτυπώθηκε σε κινηματογραφικό φίλμ.
Hφαίστειο Pinatubo στις Φιλιππίνες
Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη του 20ού αιώνα εντοπίζεται το 1991 στις Φιλιππίνες και προέρχεται από το ηφαίστειο Pinatubο. Το ύψος της στάχτης που εκτοξεύτηκε ήταν περίπου 7 χιλιόμετρα ενώ η μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη που προκλήθηκε αντιστοιχεί σε μισό βαθμό.
Τα ηφαίστεια σε αριθμούς
1.Η Γη «φιλοξενεί» περί τα 1.500 εν δυνάμει ενεργά ηφαίστεια.
2.Για τα 550 από αυτά υπάρχουν καταγεγραμμένες εκρήξεις.
3.Περισσότερα από 100 ενεργά ηφαίστεια εντοπίζονται στον ευρωπαϊκό χώρο.
4.Στην Ελλάδα και στην Ιταλία έχουν καταγραφεί 140 εκρήξεις, από τον 16ο αιώνα ως σήμερα.
5.Η Ινδονησία κατέχει το θλιβερό προνόμιο της πρωτιάς στις πλέον θανατηφόρες ηφαιστειακές εκρήξεις.
6.Πρώτη σε αριθμό θανάτων είναι η έκρηξη του Tambora (της Ινδονησίας) το 1815: ο λοιμός που προκλήθηκε μετά από αυτήν κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 92.000 ανθρώπους.
7.Δεύτερη σε αριθμό θανάτων είναι η έκρηξη του Κrakatau (της Ινδονησίας) το 1883: κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 36.000 ανθρώπους.
πηγή