Πώς το τρένο δεν πήγε σε Γαργαλιάνους - Πύλο

Στην επικαιρότητα το θέμα της Ολυμπίας Οδού και δίνει μια ευκαιρία να θυμηθούμε μια άλλη παρόμοια ιστορία, αυτή του τρένου που θα έφθανε μέχρι την Πύλο. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του δικτύου μέχρι την Καλαμάτα στα τέλη του 19ου αιώνα, τέθηκε το ζήτημα της επέκτασης του δικτύου προς τους Γαργαλιάνους. Μαρτυρίες για το θέμα αυτό, βρίσκουμε στα "Πρακτικά της Βουλής" το 1904.

Ειδικότερα στις 17 Φεβρουαρίου 1904 ο πρόεδρος της Βουλής διάβασε "αναφοράν του λαού των Φιλιατρών εν συλλαλητηρίω συνελθόντος και εκφράζοντος την ευχήν προς την Κυβέρνησιν, όπως επεκταθή η σιδηροδρομική γραμμή Κυπαρισσίας μέχρι Γαργαλιάνων".
Και την αμέσως επόμενη ημέρα με έγγραφό τους οι βουλευτές Πονηρόπουλος, Κεφαλάς, Κοκκέβης (Τριφυλίας) και Σάκκης (Πυλίας) "συνηγορούσι θερμώς υπέρ του ...........................

ψηφίσματος του λαού Φιλιατρών, του υποβληθέντος εις την Βουλήν, προς επέκτασιν σιδηροδρομικής γραμμής Κυπαρισσίας μέχρι Γαργαλιάνων".
Το αίτημα αυτό δεν ικανοποιήθηκε, αλλά αποτελούσε αντικείμενο συζήτησης για πάρα πολλά χρόνια ακόμη. Ετσι για παράδειγμα στη μελέτη του Αντωνίου Κ. Μάτσα "Το Κράτος και οι σιδηρόδρομοι εν Ελλάδι" και στο κεφάλαιο που αναφέρεται στην ανάπτυξη των σιδηροδρόμων, συνεχίζει να προτείνεται η κατασκευή της γραμμής Κυπαρισσία-Γαργαλιάνοι.
Γιατί όμως δεν έγινε η γραμμή Κυπαρισσίας-Γαργαλιάνων; Δεν είμαστε σε θέση σήμερα να απαντήσουμε με βεβαιότητα. Ομως υπάρχει ένα κείμενο του δημοσιογράφου Μιχ. Ροδά, ο οποίος έκανε περιοδεία στη Μεσσηνία το 1925 και έγραψε τις εντυπώσεις του:
«Εις παράταξιν τ' αυτοκίνητα προ του σιδηροδρομικού σταθμού Κυπαρισσίας. Περιμένουν ταξιδιώτες, άνδρες, γυναίκες, βαλίτσες και μικρά κιβώτια -κατά το "δέκα άνδρες και οκτώ ίπποι" των βαγονιών του σιδηροδρόμου- για να τους μεταφέρουν εις τα Φιλιατρά, τους Γαργαλιάνους και εκείθεν προς τον ακραίον σταθμόν, την Πύλον. Η σιδηροδρομική επέκτασις από τον μικρόν σταθμόν Καλό Νερό τερματίζεται εις την Κυπαρισσίαν και κατά συνέπεια δύο μεγάλες περιφέρειες, όπως τα Φιλιατρά και οι Γαργαλιάνοι, με την άφθονον σταφιδοπαραγωγήν των, μένουν χωρίς σιδηροδρομική συγκοινωνία!
Οι πληθυσμοί υποφέρουν πολύ διότι με τ' αυτοκίνητα δεν δύνανται να εξυπηρετήσουν την παραγωγήν των και καταρώνται εκείνους οι οποίοι διέκοψαν την σιδηροδρομικήν γραμμήν μέχρι της Κυπαρισσίας. Η γραμμή ήτο εύκολον να κατασκευασθή διότι το έδαφος δεν είνε ανώμαλον αι δε απολαβαί της εταιρείας του σιδηροδρόμου θα ήταν εξαιρετικώς μεγάλαι. Αλλά και εις το ζήτημα αυτό επεκράτησεν ο μικροκομματισμός του παλαιοτέρου καιρού, αι τοπικαί αντιζηλίαι, η αβουλία και η εγκληματική αδράνεια του κράτους.
Εδώ ισχυρίζονται ότι ο πολιτευτής Κυπαρισσίας Πονηρόπουλος αντέδρασε να μη επεκταθή η σιδηροδρομική γραμμή προς Φιλιατρά-Γαργαλιάνους, απόστασις 30 χιλιομέτρων, διά να διατηρήση η Κυπαρισσία όλην την κίνησιν. Επίσης αι αυταί κατηγορίαι ακούονται εις τα Φιλιατρά και τους Γαργαλιάνους εναντίον του Παύλου Καραπαύλου, πολιτευτού Πυλίας και επί της εποχής του Θεοτόκη υπουργού Δικαιοσύνης, διότι η σιδηροδρομική γραμμή επρόκειτο να φθάση μόνον μέχρι Γαργαλιάνων. Διά να μη την στερηθούν δε και οι πληθυσμοί της Πύλου επροτίμησε ν' αντιδράση κατά της επεκτάσεώς της μέχρι των Γαργαλιάνων.
Ακόμη λέγεται ότι οι πολιτευταί Σπάρτης αντέδρασαν πάντοτε εις την επέκτασιν της γραμμής πέραν της Κυπαρισσίας διότι έχουν την αξίωσιν να επεκταθή συγχρόνως η σιδηροδρομική συγκοινωνία εκ Τριπόλεως προς την Σπάρτην και το Γύθειον. Δεν γνωρίζω αν όλαι αυταί αι κατηγορίαι ανταποκρίνονται προς την αλήθεια, αλλά το γεγονός είνε ότι μια ολόκληρος πλουτοφόρος χώρα στερείται μεταφορικών μέσων, στερείται λιμένων, και σήμερον ενεπιστεύθη την τύχην της εις τα καουτσούκ των αυτοκινήτων.
Ηκουσα ακόμη ότι η εταιρεία του ΣΠΑΠ προθύμως εδέχετο την επέκτασιν της σιδηροδρομικής γραμμής, και αι σχετικαί μελέται εγένοντο, διότι από τα Φιλιατρά και τους Γαργαλιάνους είχε πολλά να καρπωθή κέρδη, αλλ' η πολιτική αντίδρασις ήτο επίμονος, και την αντίδρασιν διεδέχθη η αδράνεια και η μοιρολατρεία.
Και σήμερον οι πληθυσμοί ευρίσκονται εις την κατάστασιν των ελευθέρων πολιορκουμένων διότι η απομόνωσίς των είνε τραγική και η έλλειψις σιδηροδρομικής συγκοινωνίας αποτελεί τον χειρότερον εχθρόν των. Η έλλειψις σιδηροδρόμου πέραν της Κυπαρισσίας, μέχρι των Γαργαλιάνων, αποτελεί πραγματικήν δολοφονίαν διά την χώραν και ισοδυναμεί με εξόντωσιν των πληθυσμών. Η κυβέρνησις, οιαδήποτε κυβέρνησις, στρατιωτική ή πολιτική, επαναστατική ή κοινοβουλευτική, δεν θα έπρεπε να βραδύνη ούτε μια ημέρα προκειμένου ν' απελευθερώση την περιφέρειαν Φιλιατρών και Γαργαλιάνων από τα ασφυκτικά δεσμά της απομονώσεως.
Η παραγωγή είνε άφθονος εις σταφίδα, κρασιά και λάδι, και οι φόροι των πληθυσμών πληρώνονται εις το δημόσιον ταμείον χωρίς δισταγμούς.
Κατά συνέπειαν και η αξίωσις των κατοίκων διά την επέκτασιν της σιδηροδρομικής γραμμής πέραν της Κυπαρισσίας, είνε επίμονος και επιτακτική, αποτελεί ζήτημα ζωής ή θανάτου. Γίνομαι η ηχώ των πόνων, των στεναγμών, της αφορήτου τυραννίας την οποία υφίστανται, των διαμαρτυριών των και των απειλών των ακόμη».
Οι απόψεις τις οποίες μεταφέρει -με επιφύλαξη ασφαλώς-, ο Ροδάς, αντανακλούν σίγουρα το "κοινό αίσθημα" σε Φιλιατρά και Γαργαλιάνους το 1925. Αντικειμενικά έχουν βάση αν σκεφθεί κανένας και το κλίμα ακραίου τοπικισμού που επικρατούσε εκείνα τα χρόνια, το οποίο εκδηλωνόταν με αφορμή την "κούρσα" γειτονικών οικισμών να αναδειχθούν σε κέντρα της ευρύτερης περιφέρειας.
Λίγο αργότερα επανήλθε το θέμα κατασκευής της γραμμής:
"Η επέκτασις της σιδηροδρομικής γραμμής Κυπαρισσίας-Γαργαλιάνων μέχρι Πύλου, την οποίαν συνέστησεν ο κ. Βογόπουλος και απεδέχθη ο υπουργός Συγκοινωνιών κ. Ταβουλάρης, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα ζητήματα που ενδιαφέρουν την Μεσσηνίαν. Η γραμμή αυτή θα υπηρέτηση σπουδαία συμφέροντα της Μεσσηνίας. Οι ενεργούντες την πραγμάτωσιν του παμμεσσηνιακού τούτου πόθου είναι άξιοι παντός επαίνου" ["Σημαία" 24.3.1926]
Για να επεκταθεί αργότερα το αίτημα για τη δημιουργία "σιδηροδρομικής θηλιάς" στη Μεσσηνία:
"Από τον υπουργόν της Συγκοινωνίας κ. Μεταξάν η Μεσσηνία αναμένει την ταχείαν επίλυσιν των εξής ζητημάτων [...] την συμπλήρωσιν του σιδηροδρομικού δικτύου Κυπαρισσίας-Πύλου-Νησίου" ["Σημαία" 9.12.1926]
Βρισκόμαστε ήδη στην εποχή της δικτατορίας του Πάγκαλου. Και φαίνεται ότι υπήρχε ένα πλήθος υποσχέσεων που συνδέονται με το γεγονός πως στη θέση του υφυπουργού Εσωτερικών είχε τοποθετηθεί ο Καλαματιανός νομομαθής Γεώργιος Βογόπουλος, ο οποίος αργότερα διώχθηκε μαζί με άλλους συνυπουργούς του.
Χωρίς να έχει καν εξασφαλισθεί η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κυπαρισσίας-Γαργαλιάνων, μοιράζονταν υποσχέσεις για... επέκτασή της μέχρι την Πύλο. Και πάνω στις... υποσχέσεις εμφανίζονταν και τα αιτήματα για την επέκταση της γραμμής και πέραν της Πύλου μέχρι τη Μεσσήνη.
Βεβαίως πέρα από τα ζητήματα του "ρεαλισμού" ή των ψεύτικων υποσχέσεων της εποχής, θα πρέπει να τονιστεί πως μέσα από τα γεγονότα που προαναφέρθηκαν, ξεπηδούσε η αγωνία για την ανάπτυξη του νομού και την "ενιαιοποίησή" του, μέσα από το σιδηροδρομικό δίκτυο. Το τρένο είχε εδραιωθεί πλέον και οι περιοχές που συνδέονταν σιδηροδρομικά, αποκτούσαν πολύ μεγάλα πλεονεκτήματα.

Του Ηλία Μπιτσάνη

Σημείωση navarino-s: Κάτι σαν διόρθωση αυτού που δεν έγινε τότε θα μπορούσε να θεωρηθεί η δρομολόγηση λεωφορείων που έγινε πολύ αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του '60 και για είκοσι χρόνια περίπου, από την εταιρία των σιδηροδρόμων. Εκτός από ένα που ήταν κάτι σαν τοπικό (Κυπαρισσία-Χώρα) και είχε ανταπόκριση με τις αφίξεις και αναχωρήσεις των τραίνων, υπήρχε και αυτό το ...υπερδρομολόγιο Μεθώνη-Πάτρα-Αθήνα με διάρκεια διαδρομής τις 11 ώρες. Το περιβόητο Σεκάκι όπως το φωνάζαμε από το ΣΕΚ όπως έλεγαν τότε την εταιρία των σιδηροδρόμων. Είχε αυτό και την περισσότερη κίνηση γιατί το δρομολόγιο του ΚΤΕΛ από Κολοσούρτη και Χιλιομόδι ήταν πολύ κουραστικό. Το Σεκάκι σταματούσε για φαγητό στη Βάρδα και για καφέ στο σταθμό της Πάτρας δίπλα στη Θάλασσα. Πολλές φορές τις μεταμεσονύκτιες ώρες και όταν δεν είχαν επιβάτες σταματούσαν οι οδηγοί με τους εισπράκτορες και έπιναν καφέ στο Πυργάκι που φημιζόταν τότε ως το χωριό που ...ξενύχταγε.