Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον.

Ίσως φαίνεται άκαιρο να μιλά κανείς για την προστασία του περιβάλλοντος, όταν το σύνολο του ελληνικού λαού δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση. Όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Το περιβάλλον έχει άμεση και έμμεση οικονομική αξία, την οποία πρέπει να περιφρουρήσουμε. Η έμμεση οικονομική αξία έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια και τη σωματική/ψυχική υγεία των κατοίκων, καθώς και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης του κάθε τόπου. Η άμεση έχει να κάνει με δραστηριότητες που αποφέρουν οικονομικό όφελος, προστατεύοντας συγχρόνως το περιβάλλον (ανακύκλως, χρήση ΑΠΕ κ.ά.). Σύμφωνα με το ρεπορτάζ μας, οι τομείς πολιτικής που έχουν επηρεαστεί πιο αρνητικά από την οικονομική κρίση – όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά Πανευρωπαϊκά (και εκτός Ε.Ε. σε αρκετές περιπτώσεις) σχετίζονται με την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την περιβαλλοντική αδειοδότηση κατασκευαστικών και αναπτυξιακών έργων, όπως και με την προστασία δασικών και παράκτιων οικοσυστημάτων..........
Οι περικοπές του προϋπολογισμού και η πολιτική αδιαφορία έχουν προκαλέσει την κατάρρευση του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Κανονιστική αβεβαιότητα και συνεχείς αλλαγές στις πολιτικές τιμολόγησης έχουν οδηγήσει τη βιομηχανία ανανεώσιμων μορφών ενέργειας σχεδόν στην αφάνεια. Σε περιόδους σαν και αυτή που διανύουμε έμφαση δίνεται τώρα σε έργα, όπως η έρευνα για κοιτάσματα υδρογονανθράκων, την περαιτέρω εκμετάλλευση άνθρακα και λιγνίτη και την εξόρυξη χρυσού που μακροπρόθεσμα θα επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Στο ίδιο μήκος κύματος, σχετικά πρόσφατα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος προώθησε ένα σχέδιο νόμου το οποίο αποχαρακτηρίζει τεράστιες εκτάσεις που καλύπτονται με δάση, ανοίγοντας το δρόμο για μια αμφιλεγόμενη και εξαιρετικά επιζήμια μορφή ανάπτυξης σε πολύτιμες οικολογικά εκτάσεις».
Μιλώντας για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο Περιβάλλον με τον κ. Χρήστο Βλάχο, καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μας αναφέρει ως υπ’ αριθμόν ένα άμεση αρνητική επίπτωση της οικονομικής κρίσης στο περιβάλλον, την παράνομη υλοτομία που συμβαίνει το χειμώνα λόγω της οικονομικής αδυναμίας των πολιτών για αγορά πετρελαίου θέρμανσης. Ειδικότερα ο κ. Βλάχος εξηγεί στον ΑγροΤύπο: «σε περιόδους κρίσης εξασθενεί η εφαρμογή όλων των περιβαλλοντικών νομοθεσιών με αποτέλεσμα παρά το γεγονός ότι υπάρχουν να μην εφαρμόζονται. Όλοι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί υποβαθμίζονται. Για παράδειγμα αυτό αποτυπώνεται άμεσα στην παράνομη υλοτομία, το παράνομο κυνήγι κ.α. Όταν δεν υπάρχει χρήμα να κινηθεί ο κρατικός μηχανισμός τα πάντα υπολειτουργούν».
Και προσθέτει: «Επιπλέον παρατηρείται και μια ελαστικότητα στην εφαρμογή των νόμων. Όταν ο άλλος δεν έχει χρήματα να αγοράσει πετρέλαιο για τη θέρμανση του προβαίνει σε παράνομη υλοτομία και κάποιες φορές με την ανοχή των δασαρχών που αντιλαμβάνονται την ανάγκη ενός συνανθρώπου τους. Επίσης, οι βιομηχανίες δεν ελέγχονται σωστά με αποτέλεσμα να υπάρχει ρύπανση στα υδάτινα οικοσυστήματα. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες δεν αποτελούν προτεραιότητα για τον πολίτη ούτε για το κράτος που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Δίνεται έδαφος σε κερδοσκοπικές καταστάσεις σε οτιδήποτε έχει σχέση με το περιβάλλον. Για παράδειγμα τα χρήματα από προγράμματα σαν το ΕΣΠΑ για το περιβάλλον δεν οδηγούνται σε αυτό. Χαρακτηριστικό επίσης είναι και το παράδειγμα των πυρκαγιών από το οποίο η Ελλάδα δοκιμάζεται κάθε καλοκαίρι. Είναι γνωστό ότι πολλές από αυτές συντελούνται προκειμένου οι εκτάσεις αυτές να οικοπεδοποιηθούν αργότερα».
Από την πλευρά του ο κ. Δημήτρης Βαφίδης, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας εκφράζει την άποψη ότι για τις κλιματολογικές αλλαγές στον πλανήτη ευθύνονται οι οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Ωστόσο διαχωρίζει τις κλιματολογικές αλλαγές από τις επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης στο περιβάλλον τονίζοντας ότι: «όπου υπάρχει φτώχεια το περιβάλλον δέχεται πίεση αλλά για την παγκόσμια κλιματική αλλαγή είναι υπεύθυνες οι αναπτυγμένες χώρες. Στο ότι έχουμε αλλαγή στον καιρό, αύξηση της στάθμης στη θάλασσα κ.ά. υπεύθυνες είναι οι δυνατές οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών και όχι οι ασθενέστερες».
Προσθέτει επίσης ότι: «πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι αποτέλεσμα χρόνων, ιστορίας και ανθρωπογενών επιδράσεων πάνω στο οικοσύστημα. Το να συνδέσουμε την οικονομική κρίση με το γεγονός ότι ο Πηνειός έχει ρύπους θα ήταν τραγικό λάθος. Όλα αυτά είναι αποτελέσματα δεκαετιών».
Θέση στο θέμα παίρνουν και οι οικολογικές οργανώσει όπως για παράδειγμα η WWF. Σε πρόσφατο άρθρο – τοποθέτηση, η Διεθνής Περιβαλλοντική Οργάνωση συνδυάζει την οικονομική με την περιβαλλοντική κρίση, ασκεί κριτική στην οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της Ελληνικής κρίσης, αλλά το σημαντικότερο ίσως είναι ότι διατυπώνει με σαφήνεια την οπισθοχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έναν τομέα που ως τώρα ήταν πρωτοπόρος, αυτόν της περιβαλλοντικής προστασίας. Σύμφωνα με την WWF «Από τον Μάιο του 2010, όταν εγκρίθηκε το πρώτο πακέτο διάσωσης για την Ελλάδα, η κρίση έχει εξαπλωθεί σε μεγάλα τμήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και οι αιτίες και οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης διαφέρουν μεταξύ των χωρών, η συνταγή είναι ομοιόμορφη: λιτότητα και περικοπές του προϋπολογισμού, περιβαλλοντική απορρύθμιση, συρρίκνωση του τομέα της δημόσιας διοίκησης που ασχολείται με το περιβάλλον, πιέσεις στους μισθούς και το βιοτικό επίπεδο. Μεγαλύτερη έκπληξη, ωστόσο, αποτελεί η απροθυμία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να τηρήσει τη δική της περιβαλλοντική νομοθεσία. Γιατί τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής που επιβάλλονται στις υπερχρεωμένες χώρες δεν επεξεργάζονται σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων; Οι πραγματικές επιπτώσεις τους στο φυσικό κεφάλαιο της Ευρώπης εξακολουθούν να ξεφεύγουν από τα οικονομικά ραντάρ της Κομισιόν».
Χρήστος Διαμαντόπουλος
xdiam@agrotypos.gr